Artykuły --> Ziemia Kwidzyńska

Mała architektura

Pod pojęciem małej architektury rozumieć będziemy płoty, bramy, piwniczki, studnie znajdujące się w obrębie zagrody. W przypadku zagród olęderskich badania nad tą częścią są najbardziej utrudnione. Niestety do dziś nie zachowały się żadne oryginalne elementy.
Jedynym wyjątkiem jest tu miejscowość Okrągła Łąka, w której to tradycje wikliniarstwa podtrzymywane do dziś spowodowały występowanie płotów laskowych (il.74). Znane były również płoty koszowe (il. 75)⁹¹. Ikonografia z pocz. XX w. informuje nas o dość powszechnym stosowaniu płotów sztachetowych. Stawiano je w najbardziej reprezentacyjnych miejscach, a więc od strony drogi oraz przy ogródkach kwietno-warzywnych. Typ ten, z tym że sztachety posiadały formę długich desek nabijanych poziomo na słupy stosowano również od strony pola i podwórza (il. 23). Na pocz. XX w. w dość powszechnym użytku były już również metalowa siatka rozwijana na słupkach (il. 26, 76). W okresie tym stosowano również kute bramy wjazdowe i bramki.
Na terenach tych występowały żurawie, które już w okresie międzywojennym należały do rzadkości (il. 77)⁹². Studnie znajdowały się w obrębie zagrody, w bliskiej odległości od części mieszkalnej (il. 9) W nowszych czasach pompy wodne montowano również w oborach (il. 78).
Elementem zagrody były również piwniczki. W większości przypadków sama część mieszkalna była podpiwniczona, o czym była już mowa. Piwniczki wolnostojące budowane były w konstrukcji wieńcowej, na której spoczywały żerdzie tworzące połać dachu⁹³. Zagłębione były w ziemi na ok. 1-2 m. (il. 79)
Do elementów małej architektury zaliczyć należy również schroniska dla pastuchów, budowane na kołach lub płozach (il.80). Wykorzystywane były one również w gospodarstwach chłopskich⁹⁴.

⁹¹ Ikonografia płotu koszowego w zagrodzie olęderskiej znajduje się na wystawie etnograficznej w Muzeum w Kwidzyniu.
⁹² W. Łęga, op. cit., s. 42.
⁹³ Zdarzały się również rozwiązania z konstrukcją sochową. Ibidem, s. 41.
⁹⁴ Ibidem, s. 42.