gm. Czosnów, pow. nowodworski, woj. mazowieckie

Wieś założona przez Holendrów w końcu XVIII w. Pierwotnie stanowiła prawdopodobnie część wsi Markowszczyzna. Składała się jedynie z 6 zagród. Osadnicy zajmowali się uprawą roli i sadownictwem.We wsi kwitła również hodowla krówmieszkańcy słynęli z wyrobu sera holenderskiego. Znani byli także z wyrobów plecionkarskich, do których wykorzystywali licznie rosnące na ich polach wierzby.

Wieś rzędowa położona po południowej stronie Wisły, między Nowym Kazuniem a Starymi Grochalami, z domami usytuowanymi pomiędzy szosą a wałem przeciwpowodziowym na sztucznie usypanych wzgórkach (terpach).

Krajobraz kulturowy wsi częściowo przekształcony, najlepiej zachowany w północno-zachodniej części osady. Widoczne terpy obsadzone wierzbami, topolami i sadami wokół zachowanych gospodarstw oraz drogi prowadzące od szosy Kazuń-śladów prostopadle ku wałowi przeciwpowodziowemu. Z istniejących jeszcze do 1995 r. czterech budynków właściwych dla osadnictwa holenderskiego zachował się jedynie jeden.

Nr 15 - dom drewniany, zbudowany w 1927 r., usytuowany w zachodniej części wsi, w pobliżu wału przeciwpowodziowego, stoi kalenicą do niego. Zbudowany z drewna topolowego, w konstrukcji wieńcowej, z węgłami łączonymi na rybi ogon z ostatkami, nakryty wysokim dachem dwuspadowym pokrytym eternitem. Od strony południowej dostawiony ganek wymurowany z cegły, nakryty daszkiem pulpitowym. Wnętrze części mieszkalnej dwutraktowe, dwuosiowe, z centralnie umieszczonym kominem i tradycyjnym systemem ogniowym - m.in. dwufajerkowym trzonem kuchennym umieszczonym we wnęce komina. Obora jednopomieszczeniowa. Budynek zachowany w dostatecznym stanie.

Obiekty nieistniejące:

Nr 14 - drewniany, zbudowany w 1927 r., spalony w 1991 r.

Nr 18 - drewniany, zbudowany w 1920 r., rozebrany w 2000 r. Najciekawszy z domów usytuowanych w Sadach pod numerem 18 wymaga specjalnego omówienia. Zbudowany został w 1853 r. Pełnił funkcję mieszkalną i gospodarczą, ale i religijną - na strychu znajdowały się dwa pokoje, w których odprawiano modlitwy (?). Usytuowany był w pobliżu wału przeciwpowodziowego, stał szczytem do niego, częścią mieszkalną ku południowi. Ulokowany był na sztucznie usypanym wzniesieniu, obsadzony z trzech stron wierzbami i krzewami, m.in. bzu. Posadowiony był na podmurówce murowanej z kamienia, z dębowymi podwalinami i sosnowymi ścianami w konstrukcji zrębowo-sumikowo-łątkowej, połączonej na węgłach na rybi ogon z ostatkami. ściany nakryte były wysokim dachem krokwiowo-jętkowym, wzmocnionym stolcem, pokrytym blachą. Od strony wschodniej w dachu usytuowana była lukarna nakryta dwuspadowym daszkiem. Główne wejście do budynku prowadziło od strony zachodniej przez ganek wsparty na dwóch słupach. Pod wspólnym dachem znajdowała się część mieszkalna i gospodarcza (obora). Niezwykłość tego domu polegała na bogatym wykończeniu stolarskim praktycznie każdy element domu był zdobiony snycerką - okna, drzwi, okiennice, belki stropowe, gzymsy podokapowe, ganek. Wewnątrz usytuowany był rzadko spotykany w innych mazowieckich domach holenderskich system ogniowy, z szerokim - butelkowym kominem, wokół którego zorganizowane były piece kaflowe, trzony kuchenne, ogrzewacze, piec chlebowy i wędzarnia. Wnętrze części mieszkalnej dzieliło się na dziesięć pomieszczeń (pierwotnie dziewięć, gdyż izba południowo-wschodnia podzielona została dopiero po II wojnie światowej). Wejście do domu następowało przez sień przechodzącą na przestrzał budynku. Główne pomieszczeniamieszkalne rozciągały się za kominem, dlatego też dogrzewano je piecem kaflowym połączonym z szerokim kominem za pomocą specjalnego "rękawa". Część gospodarcza podzielona była na cztery pomieszczenia w pobliżu ściany komór przygotowywano pokarm dla zwierząt, znajdowała się tam również studnia. środkiem biegł korytarz, zaś po obu jego stronach wydzielone były boksy dla koni, krów i trzody chlewnej.

Budynek użytkowany był sporadycznie od początku lat 90. XX w., dewastowany przez okolicznych wandali, ulegał destrukcji i został rozebrany w 1995 r. (BK - Jerzy Szałygin, 1995).

Cmentarz - w zachodniej części wsi, położony na terenie zakładu przetwórstwa mięsnego. Granice nekropolii wyznaczone otaczającymi ją zabudowaniami. Aktualnie zajmująca ok. 800 m² nekropolia liczy ok. 20-30 kwater. Liczba ta jest trudna do oszacowania ze względu na silne zakrzewienie i zadrzewienie cmentarza, a także brak płyt nagrobnych. Liczba kwater ustalona została na podstawie ilości odsłoniętych obmurowań grobów, sugerujących symetrią oryginalne rozmieszczenie grobowców. Pozostały inwentarz cmentarza to siedem fragmentów różnych płyt nagrobnych i dwie płyty zachowane w całości (przewrócone, jedna zasypana ziemią). Na terenie nekropolii znajduje się też mogiła z metalowym krzyżem, najprawdopodobniej powojenna oraz - w centralnej części-drewniany krzyż wysokości ok. 4 m. Z mało czytelnych napisów na zachowanych nagrobkach dają się jedynie odczytać daty: "1800", "1821", "1838".