gm. Słubice, pow. płocki, woj. mazowieckie

Pierwsze zagrody holenderskie we wsi wzmiankowanej po raz pierwszy w XIV w. założone zostały w 1788 r. "Wyrumowania" zarośli podjął się Marcin Datzlaw - "Obywatel niemiecki wsi Sady". W 1827 r. w osadzie znajdowało się 11 domów i 108 mieszkańców. W 1890 r. - 23 domy i 183 mieszkańców gospodarujących na 209 morgach gruntu. Na terenie wsi było również zarybione 6-morgowe jezioro. Mieszkańcy trudnili się uprawą buraków cukrowych, plantacją wierzby, sadownictwem oraz wyrobem sera holenderskiego.

Wieś rzędowa położona na południowym brzegu Wisły, na północ od Wiączemina Polskiego i Nowosiadła. Prowadzi do niej asfaltowa droga z Wymyśla Polskiego, rozwidlająca się w Nowosiadle w kierunku na zachód ku Wiączeminowi Polskiemu, w kierunku na wschód ku Życkowi Nowemu. Zagrody położone między asfaltową drogą a wałem przeciwpowodziowym, na sztucznie usypanych wzgórkach. Wieś przedzielona starorzeczem Wisły, ukształtowanym po powodzi w 1981/1982 r. Siedliska usytuowane przeważnie po północnej stronie polnej drogi biegnącej przez osadę (w zachodniej i centralnej części wsi) lub (we wschodniej części wsi) od głównej drogi prowadzą do nich polne drogi dojazdowe. Liczne fragmenty starego (XIX w.) wału przeciwpowodziowego. Gospodarstwa na planie zbliżonym do kwadratu lub prostokąta otoczone są sztachetowymi i wierzbowymi plecionymi płotami.

Krajobraz kulturowy wsi zachowany w bardzo dobrym stanie, liczne przykłady tradycyjnej zabudowy związanej z osadnictwem holenderskim.

Nr 9 - dom drewniany zbudowany 29 kwietnia 1933 r. przez Samuela Flemka (napis na desce framugi drzwiowej), w centralnej część wsi,wkonstrukcji wieńcowej, z drewna sosnowego, topolowego i dębowego (podwalina), z węgłami łączonymi na rybi ogon, z ostatkami. Wysokie ściany (2,5 m) nakryte wysokim dachem dwuspadowym (4,2 m), krokwiowo-jętkowym, wzmocnionym stolcem, pokrytym papą. Budynek pod wspólnym dachem mieści część mieszkalną od strony wschodniej oraz oborę. Układ wnętrza części mieszkalnej dwutraktowy, trzyosiowy, z asymetrycznie umieszczonym kominem, z systemem ogniowym wykonanym z cegły, przebudowanym. Obora jednopomieszczeniowa, nieużytkowana, z wydzieloną komorą. Budynek zachowany w dobrym stanie (BK - Jerzy Szałygin, 1996).

Nr 20 - dom drewniany zbudowany 1935 r., we wschodniej części wsi, w konstrukcji zrębowo-sumikowo-łątkowej, z drewna sosnowego, topolowego (podwalina), z węgłami łączonymi na rybi ogon z ostatkami. Wysokie ściany (2,8 m) nakryte wysokim dachem dwuspadowym (5 m), krokwiowo-jętkowym (dwie pary jętek), wzmocnionym krzepicami, pokrytym płytą pilśniową. Belki stropowe w oborze wsparte na podciągu. Budynek pod wspólnym dachem mieści część mieszkalną od strony wschodniej oraz oborę. Do obory od strony południowej dostawiona szopa. Układ wnętrza części mieszkalnej dwutraktowy, czteroosiowy, z centralnie umieszczonym kominem, z systemem ogniowym wykonanym z cegły i kafli, z kuchnią kaflową z kapą, piecem chlebowym w kuchni, ceglanym ogrzewaczem, wędzarnią w kominie. Obora jednopomieszczeniowa, ze środkowym przejściem, po obu stronach którego wydzielone boksy dla zwierząt. Budynek zachowany w dobrym stanie (BK - Jerzy Szałygin, 1996).

Nr 24a - dom drewniany zbudowany ok. 1900 r., we wschodniej części wsi, po północnej stronie starego wału przeciwpowodziowego, w dwubudynkowej zagrodzie (ze stodołą od strony wschodniej), w konstrukcji zrębowo-sumikowo-łątkowej, z drewna sosnowego, topolowego (podwalina), z węgłami łączonymi na rybi ogon z ostatkami. Niskie ściany (2 m) nakryte niskim dachem dwuspadowym (2,7 m), krokwiowo-jętkowym, wzmocnionym stolcem, wspartym na ścianie kolankowej, pokrytym eternitem. Budynek pod wspólnym dachem mieści część mieszkalną od strony wschodniej oraz oborę. Układ wnętrza części mieszkalnej półtoratraktowy, dwuosiowy, z kominem umieszczonym w sieni, z systemem ogniowym wykonanym z cegły i kafli, z dwiema kuchniami kaflowymi z kapą w sieni i izbie, wędzarnią w kominie. Obora jednopomieszczeniowa. Budynek zachowany w dobrym stanie (BK - Jerzy Szałygin, 1996).

Nr 26 - dom drewniano-murowany zbudowany w 1937 r., we wschodniej części wsi, po północnej stronie starego wału przeciwpowodziowego, w trzybudynkowej zagrodzie (ze stodołą od strony wschodniej i szopą od zachodniej), w konstrukcji wieńcowej, z drewna topolowego i dębowego (podwalina), z węgłami łączonymi na rybi ogon z ostatkami (część mieszkalna) i murowanej z pustaka (obora). Niskie ściany (2,2 m) nakryte średnim dachem dwuspadowym (3,3 m), krokwiowo-jętkowym, wzmocnionym krzepicami, pokrytym żytnią słomą (część mieszkalna) i płytą pilśniową (obora). Budynek pod wspólnym dachem mieści częśćmieszkalną od strony wschodniej oraz oborę. Układ wnętrza jednotraktowy, czteroosiowy, z wąskim kominem umieszczonym w kuchni, z metalowym piecem i kuchnią. Budynek zachowany w dostatecznym stanie (BK - Jerzy Szałygin, 1996).

Nr 29/29a - dom murowany zbudowany w 1938 r., w centralnej części wsi, po wschodniej stronie polnej drogi odchodzącej od szosy prowadzącej do wału przeciwpowodziowego, w czterobudynkowej zagrodzie (ze stodołami od strony wschodniej i północnej oraz oborą od strony południowej). Gospodarstwo otoczone płotem z siatki oraz sztachetowym. Dom pierwotnie pod wspólnym dachem od strony północnej mieścił część gospodarczą (oborę), rozebraną po II wojnie światowej. Budynek murowany z cegły, obustronnie otynkowany, spojony zaprawą cementowo-wapienną. Wysokie ściany (3,7 m) nakryte wysokim dachem naczółkowym (4,2 m), krokwiowo-jętkowym, wzmocnionym stolcem, pokrytym blachą. Do ścian budynku z trzech stron dostawione ganki (od strony zachodniej ozdobiony snycerką). Układ wnętrza dwutraktowy, trzyosiowy, z kominem portkowym umieszczonym w izbie II i kuchni, z kaflowymi piecami i kuchniami. Budynek zachowany w bardzo dobrym stanie.

Nr 33 - dom drewniany zbudowany w 1927 r., w północnej części wsi, tuż przy starym wale przeciwpowodziowym (po jego północnej stronie), w trzybudynkowej zagrodzie (ze stodołą i kuchnią letnią od strony północnej - pomiędzy nimi studnia) z piwnicą przy południowo-wschodnim narożniku domu, w konstrukcji wieńcowej, z drewna topolowego i dębowego (podwalina), z węgłami łączonymi na rybi ogon, z ostatkami. Niskie ściany (2,2 m) nakryte niskim dachem dwuspadowym (2,8 m), krokwiowo-jętkowym, wzmocnionym stolcem, wspartym na ścianie kolankowej, pokrytym blachą i papą. Budynek pod wspólnym dachem mieści część mieszkalną od strony południowej oraz oborę. Układ wnętrza części mieszkalnej dwutraktowy, dwu- i półosiowy, z kominem umieszczonym w centralnej części, na granicy dwóch kuchni, z systemem ogniowym wykonanym z cegły i kafli, z dwiema kuchniami kaflowymi z kapą, dwoma kaflowymi piecami w izbach oraz piecem chlebowym i wędzarnią w kominie. Obora jednopomieszczeniowa, z podciągiem podtrzymującym krokwie. Budynek zachowany w dobrym stanie.

Nr 36 - dom drewniany zbudowany w 1936 r., w zachodniej części wsi, nieopodal szosy doWiączemina Polskiego (po jej północnej stronie), stoi wzdłuż linii północ-południe, w dwubudynkowej zagrodzie (z komórką i piwnicą od strony południowej) ogrodzonej płotem z siatki, w konstrukcji wieńcowej, z drewna sosnowego, z węgłami łączonymi na rybi ogon z ostatkami oraz słupowo-ryglowej, wzmocnionej mieczami i zastrzałami, oszalowanej pionowymi deskami (stodoła). Wysokie ściany (2,9 m) nakryte wysokim dachem dwuspadowym (4,12 m - nad częścią mieszkalną oryginalny dach z czasów budowy, nad pozostałymi nowszy, obniżony), krokwiowo-jętkowym, wzmocnionym stolcem (nad częścią mieszkalną), pokrytym płytą pilśniową. Nad kurnikiem dostawionym do szczytu północnego daszek pulpitowy. Budynek pod wspólnym dachem mieści część mieszkalną oraz oborę i stodołę. Układ wnętrza części mieszkalnej dwutraktowy, dwuosiowy, z szerokim kominem umieszczonym w centralnej części, z ceglaną kuchnią w kuchni oraz piecem chlebowym i wędzarnią w kominie. Obora jednopomieszczeniowa, ze środkowym przejściem. Stodoła jednoklepiskowa i jednosąsiekowa przedzielona niską ścianką sąsiekową wykonaną z bali. Budynek zachowany w dobrym stanie (BK - Jerzy Szałygin, 1996).

Nr 37 - dom drewniany zbudowany w 1895 r., w centralnej części wsi, po północnej stronie drogi biegnącej przez wieś, w oddaleniu od niej o ok. 50 m, stoi wzdłuż linii północ-południe, w dwubudynkowej zagrodzie (z szopą i studnią od strony wschodniej), ogrodzonej płotem plecionym z gałęzi wierzbowych. Budynek postawiony w konstrukcji wieńcowej, z drewna sosnowego, z węgłami łączonymi na rybi ogon, z ostatkami oraz słupowo-ryglowej (stodoła i szopa), wzmocnionej mieczami i zastrzałami, oszalowanej pionowymi deskami. Niskie ściany (2,2 m) nakryte wysokim dachem dwuspadowym (4,50 m), krokwiowo-jętkowym, wzmocnionym stolcem (nad częścią mieszkalną), pokrytym blachą. W oborze belki stropowe wsparte na podciągu i dodatkowych belkach poprzecznych. Budynek pod wspólnym dachem mieści część mieszkalną, oborę, stodołę i szopę. Układ wnętrza części mieszkalnej dwutraktowy, trzyosiowy, z szerokim kominem umieszczonym w centralnej części, z kaflową kuchnią w kuchni z okapem, piecami kaflowymi w izbie i sieni oraz piecem chlebowym i wędzarnią w kominie. Obora jednopomieszczeniowa, ze środkowym przejściem. Stodoła jednoklepiskowa i jednosąsiekowa, z dwoma wrotami od strony wschodniej. Szopa z drzwiczkami również od strony wschodniej. Budynek zachowany w dobrym stanie.

Nr 42 - dom drewniany zbudowany w 1915 r., w centralnej części wsi, po południowej stronie starorzecza Wisły, oddalony od drogi do Wiączemina Polskiego o ok. 100 m, stoi wzdłuż linii północ-południe, w dwubudynkowej zagrodzie (z szopą od strony wschodniej i studnią od zachodniej) ogrodzonej płotem sztachetowym. Budynek postawiony w konstrukcji wieńcowej, z drewna sosnowego i topolowego, z węgłami łączonymi na rybi ogon, z ostatkami oraz murowany z cegły, od zewnątrz otynkowany (stodoła i obora). średnie ściany (2,4 m) nakryte średnim dachem dwuspadowym (3,50 m), krokwiowo-jętkowym, wzmocnionym krzepicami, pokrytym żytnią słomą oraz płytą pilśniową. ściany części mieszkalnej obite dyktą oblistwowaną na stykach. Budynek pod wspólnym dachem mieści część mieszkalną, oborę i stodołę. Układ wnętrza części mieszkalnej dwutraktowy, dwuosiowy, z szerokim kominem umieszczonym w centralnej części, z kaflową kuchnią z okapem w kuchni, piecem kaflowym w izbie oraz piecem chlebowym w sieni i wędzarnią w kominie. Obora jednopomieszczeniowa, ze środkowym przejściem. Stodoła jednoklepiskowa i jednosąsiekowa. Budynek zachowany w dostatecznym stanie.

Nr 43 - dom drewniany zbudowany w 1929 r., w centralnej części wsi, po północnej stronie drogi biegnącej przez osadę, stoi wzdłuż linii wschód-zachód, w dwubudynkowej zagrodzie (z szopą i studnią od strony północnej), ogrodzonej płotem plecionym z gałęzi wierzbowych. Budynek postawiony w konstrukcji wieńcowej, z drewna sosnowego i dębowego (podwalina), z węgłami łączonymi na rybi ogon z ostatkami oraz słupowo-ryglowej (stodoła i szopa), wzmocnionej mieczami i zastrzałami, oszalowanej pionowymi deskami. Niskie ściany (1,90 m) nakryte wysokim dachem dwuspadowym (4,70 m), krokwiowo-jętkowym, wzmocnionym stolcem i krzepicami, pokrytym żytnią słomą. ściany części mieszkalnej i obory obite płytą pilśniową, stabilizowane lisicami. Budynek pod wspólnym dachem mieści część mieszkalną, oborę, stodołę i szopę. Układ wnętrza części mieszkalnej dwutraktowy, dwuosiowy, z szerokim kominem umieszczonym w centralnej części, z wędzarnią i piecem chlebowym w sieni, dwie kuchnie kaflowe w kuchni oraz wschodniej izbie, piec kaflowy w zachodniej izbie. Obora jednopomieszczeniowa, ze środkowym przejściem. Stodoła jednoklepiskowa i jednosąsiekowa, z dwoma wrotami od strony południowej. Szopa z drzwiczkami również od strony południowej. Do ściany północnej dostawiony kurnik w konstrukcji słupowo-ryglowej, nakryty daszkiem pulpitowym. Budynek zachowany w dobrym stanie
.

Nr 45 - dom drewniany zbudowany w 1904 r., we wschodniej części wsi, po północnej stronie drogi biegnącej przez wieś, oddalony od niej o ok. 100 m, stoi wzdłuż linii północ-południe, w dwubudynkowej zagrodzie (z kurnikiem i studnią od strony wschodniej) ogrodzonej płotem plecionym z gałęzi wierzbowych. Budynek postawiony w konstrukcji wieńcowej, z drewna sosnowego, z węgłami łączonymi na rybi ogon, z ostatkami. Niskie ściany (1,90 m), nakryte średnim dachem dwuspadowym (3,30 m), krokwiowo-jętkowym, wzmocnionym krzepicami (nad częścią mieszkalną), pokrytym żytnią słomą i płytą pilśniową. Budynek pod wspólnym dachem mieści część mieszkalną, oborę i stodołę. Układ wnętrza części mieszkalnej narożnie dwutraktowy, dwuosiowy, z szerokim kominem umieszczonym w centralnej części, z kaflową kuchnią z okapem w sieni oraz w izbie I, piecem kaflowym w izbie II oraz piecem chlebowym i wędzarnią w kominie. Obora jednopomieszczeniowa, ze środkowym przejściem. Stodoła jednoklepiskowa i jednosąsiekowa. Budynek zachowany w złym stanie, bliska destrukcji zwłaszcza część gospodarcza.

Cmentarz - usytuowany w południowo-zachodniej części wsi, ok. 50 m od szosy prowadzącej do Wiączemina Polskiego, po północnej stronie szosy. Na planie prostokąta - brak całkowicie zachowanych nagrobków, widoczne jedynie fragmenty zniszczonych, rozrzuconych we wschodniej części cmentarza. Całość całkowicie porośnięta krzakami i drzewami. Pomiędzy cmentarzem a szosą znajdował się drewniany zbór, spalony w 1945 r.

Dom nieistniejący:

Bez numeru-dom usytuowany w zachodniej części wsi, stanowił ostatnią zagrodę znajdującą się za zbudowanym w 1947 r. nowym wałem przeciwpowodziowym, zbudowany w 1897 r., w trzybudynkowej zagrodzie, usytuowany wzdłuż linii północ-południe, częścią mieszkalną od strony południowej. Cała zagroda: dom, obora i stodoła wyburzona w 1997 r. (BK - Jerzy Szałygin, 1995).