gm. Gronowo Elbląskie, pow. elbląski, woj. warmińsko - mazurskie

Wieś wzmiankowana w 1411 r., powtórnie lokowana w 1414 roku przez komtura Hermana Gansa, wówczas też prawdopodobnie przyłączono do niej dwie sąsiadujące osady Gross i Klein Winkelsdorf; wieś liczyła 44 włóki chełmińskie; w 1565 r. wymieniona we wsi karczma. W 2 ćw. XVII w. właścicielem Gronowa był elbląski patrycjusz pochodzący z Delft Izaak Spiring. Do czasu budowy linii kolejowej z Berlina do Królewca - ok. 1850 Gronowo było miejscowością typowo rolniczą, zabudowę tworzyły zagrody holenderskie w układzie kolonijnym, jednodworczym, pod k. XVIII w. znajdowały się tutaj 32 zagrody, znajdowały się też tu XVII i XVIII wieczne domy podcieniowe, lecz zostały rozebrane do pocz. XXw. Wieś liczyła wówczas 79 włók, 35 domów. W 1776 r. wymieniane są nazwiska mennonitów Frantz, Froes, Jantzen, Cornelius, Nickel, Puls, Penner, Sammert, Sterling, Unger; w 1820 r.pośród 247 mieszkańców mieszkało 63 mennonitów. Petycję z 1868 r. z Gronowa podpisał Dietrich Allert, Peter Bestvater, Jantzen, Quiring, Eduard Regier, Schmidt. Wzrost znaczenia wsi w związku z koleją spowodował zmianę budownictwa, od k. XIX w. zaczęto budować przeważnie murowane wille o eklektycznej lub modernistycznej stylistyce, powstało niewielkie osiedle kolejowe wzdłuż torów w płn. części wsi;. w 2 poł. XIXw. areał wsi liczył 79 włók, znajdowało się tu 18 gospodarstw, mieszkało 370 osób, w tym 65 mennonitów, stało 35 domów. Od 1973 roku siedziba władz gminnych.

Pierwotny układ przestrzenny wsi przekształcony w 2 poł. XIX i na pocz. XX w.,wieś wielodrożna, jedynie w płd. części zachowały się pozostałości kilku zagród holenderskich

Krajobraz kulturowy wsi tworzą: zabudowa wsi z XIX i XX w., w tym budynek dworca nawiązującego do architektury regionalnej, budynki mieszkalne w typie dworu przy ul. Świerkowej 2, Żuławskiej 1, willa przy ul. Świerkowej 3, drewniane budynki o bogatej dekoracji laubzekinowej - ul.Żuławska 7, Kolejowa 1, zabudowa ul. Łączności, szkoła, drewniany dawny młyn parowy,

Nie natrafiono na zachowany obiekt jednoznacznie związany z osadnictwe holenderskim