gm. Stegna, pow. nowodworski, woj. pomorskie
Do 1945 roku Freienhuben Freuenhuben (Endersch), Schrötter)
Rejon wsi Izbiska średniowieczu leżał na pograniczu ziem krzyżackich i Świętopełka na brzegu głównego ujścia ówczesnej Wisły - Szkarpawy, która w pobliżu wpływała do Zalewu. Wieś Izbiska lokowana była w XIVw., w jej pobliżu znajdowała się przeprawa przez Wisłę; zniszczona podczas oblegania twierdzy Gdańska Głowa, wieś ponownie założona w 1641 roku przez osadników holenderskich. W 1734/37 latach wzmiankowani Aspen, Beigen, Boschke, Brun, Daden, Dawidt, Foht, Fretz, Harder, Hobge, Hildebrand, Hinrich, Kestner, Knak, Kohn, van Riesen, Tewes, Tiessen, Wőlke W 1820 r. razem z 277 katolikami i ewangelikami mieszkało 31 mennonitów. W 1868 r. petycje podpisali J. van Bergen właściciel gospodarstwa i inny van Bergen - ekonom. Układ przestrzenny wsi -rzędówka przywałowa po zach. stronie lokalnego kanału. Krajobraz kulturowy szybko zanikający, z istniejących jeszcze w latach 90 - tych XXw. 16 drewnianych domów zachowanych kilka, w tym dom podcieniowy, budynki murowane, w tym dawna gospoda z k. XIXw. i szkoła z 1920r. zachowany układ siedlisk, rozłóg pól i częściowo starodrzew przydomowy
Nr 1 - dom z dawnej zagrody holenderskiej w typie wzdłużnym(budynki gospodarcze oddzielone wysoką ścianą ogniową rozebrane) usytuowany w zach. części wsi, po płn. stronie drogi kalenicowo, wzniesiony ok. 2 ćw. XIXw ; na kamiennych fundamentach, zrębowy z narożnikami przesłoniętymi wyciętą deską; o wysokim dachu krytym eternitem. We wsch. stronie ryglowo - ceglany spichlerz. Nr 12 dom podcieniowy usytuowany po płn. stronie lokalnej drogi prowadzącej na kolonie, zwrócony frontem w kierunku wsch., wzniesiony w 1778 r. dla właściciela o inicjałach E. B., przebudowany w 1876 r., przed 1945 r. własność A.H. Boschk;. fundamenty ceglane, ściany drewniane, zrębowe ze zrębem na jaskółczy ogon, z przesłoniętym węgłem, szczyty słupowo - ryglowe, oszalowane pionowo; od wsch. wystawka ryglowa z dekoracyjnym fachwerkiem, wypełniona żółtą cegła holenderską wsparta na ryglowych ściankach i 6 słupach; więźba dachowa stolcowo - płatwiowa, 2- jętkowa, dach kryty holenderką na odeskowaniu; budynek wzniesiony na planie dwutraktowym, z szerszym traktem wsch., z wielką izbą w narożniku płd. - wsch. z czarną kuchnią w trakcie wsch. i dwudzielną sienią zbliżoną do odwróconej litery C (obecnie przebudowaną); elewacja płd. 3-osiowa, na dole 4-osiowy - para prostokątnych okien ujęta ćwiećkolistymi świetlikami, wyżej świetlik półkolisty; elewacja wsch. 7 osiowa z podcieniem wspartym na 6 słupach na 3 środkowych osiach. W obejściu od wsch. ceglany, 2 - piętrowy spichlerz. Nr 13 dom usytuowany w płn. części wsi, po zach. stronie lokalnego kanału w osi kalenicy wsch. - zach. wybudowany w 1886 r. w miejscu starszego budynku, do 1947 r. własność I. Pennera (który popełnił samobójstwo po zamordowaniu jego córek przez żołnierzy armii radzieckiej - pochowani w pobliżu przez służącego Dycka zamordowanego z kolei przez polskiego milicjanta); na ceglanej podmurówce, zrębowy z narożnikami przesłoniętymi deską imitującą pilaster, z niską ścianką kolankową; od płd. ryglowa wystawka wsparta na 4 czołowych i 2 bocznych żeliwnych, korynckich kolumienkach, szczyty oszalowane pionowo; więźba dachowa stolcowo - płatwiowa z zastrzałem, dach kryty eternitem; budynek wzniesiony na planie dwutraktowym, o nieznacznie szerszym trakcie płd., w którym znajdują się 2 duże pokoje, w trakcie płn. reprezentacyjna sień z rozprowadzeniem do 3 pokoi i kuchni i schodami na poddasze; w zach. części domu prostokątna sień poprzedzona przedsionkiem z drugimi schodami na poddasze, korytarz oddzielający część mieszkalną , wędzarnia oraz służbówki; elewacja zach. 3 - osiowa, szczyt dwupoziomowy, w dolnej części 4 - osiowy: para okien ujęta prostokątnymi świetlikami, powyżej wąskie okno; elewacja płd. 7 - osiowa, symetryczna, z 3 - osiową wystawką nad podcieniem pośrodku, zachowana bogate wyposażenie wnętrz, piece, odrzwia, stolarka drzwiowa i detal architektoniczny, m.in. dekoracja laubzekinowa w szczytach. Budynek stodoły wzniesiony w 1734r. jest najstarszym zachowanym obiektem w gospodarstwie nr w Izbiskach. do 1945r. własnośc Pennera - pierwotnie stodoła była dłuższa i składała się z 2 lub nawet 3 boisk, w latach 70 - tych została skrócona i obniżona o ok. 2 m. zmieniono także konstrukcję górnej części dachu, wymieniono krokwie i poszycie z trzciny na eternit Stodoła wzniesiona została w konstrukcji ryglowej, o 5 poprzecznych kozłach konstrukcji 5 słupów i 3 poziomów rygli; z bali łączonych na kołkowane czopy, później wzmacniane kutymi gwoźdźmi i wtórnie wzmacniana sporadycznie śrubami. Posadowiona częściowo na ceglanych fundamentach, częściowo kamiennych z kamieni narzutowych; ściany oszalowane pionowo z listwowaniem; plan prostokątny, obecnie zredukowany do jednego boiska, dwóch sąsieków - większego od wsch. i zapola przed wsch. sąsiekiem od płd.
Penner, s. 72; Lipińska, t. III, poz. 240, AG ; MP.
|