gm. Gronowo Elbląskie, pow. elbląski, woj. warmińsko - mazurskie

Wieś Karczowiska Górne powstała w wyniku podziału terenów depresyjnych przy jeziorze Drużno w l. 80 - tych XVI w. na 8 jednowłókowych parcel. W 1586 na 6 z tych parcel założono osadę; w 1776 r. wymieniono nazwiska Arend, Gerbrand, Harms, Jantzen, Claassen, Puls, Penner, Peters, Quapp, Quiring, Riediger, Schepler, Schmid, Schrott, van Riesen;w 1820 r. na 301 mieszkańców 135 było mennonitami; w 1868 r. z Karczowisk petycję podpisali Heinrich Essau, Heinrich Penner, Peter Quapp,

Układ przestrzenny wsi - rzędówka na terpach,

Krajobraz kulturowy wsi tworzą : - zachowany układ siedlisk wiejskich i terpów, historyczna zabudowa, której jeszcze w 1986 r. na 18 siedlisk istniało 14 historycznych budynków dzisiaj zachowana szczątkowo, nieliczne ocalałe budynki i zagrody omurowane lub otynkowane, pokryte eternitem, czytelny układ rowów melioracyjnych i polderów,

Nr 21 zagroda holenderska w typie wzdłużnym z prostopadłym ustawieniem obory usytuowana na oddalonym od głównej drogi terpie, kalenicowo, zabudowa z 2 ćw. XIXw. Rozbudowa i przebudowa w 3 ćw. XIX w. k. XIXw. I na pocz. XXw. kiedy to pierwotny podcień został zastąpiony przez obecną formę. Zagrodę tworzą: - od wsch. budynek mieszkalny, obora i stodoła. Budynek mieszkalny parterowy ze ścianką kolankową, drewniany, zrębowy, z oszalowanym szczytem, oraz drewnianym podcieniem od płd. wspartym na 4 słupach., z zachowaną częściowo dekoracją wyciętych desek wiatrowych, w górnej części szczytów w formie kratki i elementów laubzekinowych; układ budynku z prostokątną wielką izbą w płd.- wsch. narożniku, czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby, dwudzielną sienią zblizona do litery Z oddzielającą część gospodarczą.
b.n. - zagroda holenderska w typie krzyżowym usytuowana w płn. części wsi, po zach. stronie drogi oddzielonej od niej kanałem, szczytowo, z domem od wsch.; obora wyższa; budynek mieszkalny wzniesiony w k. XVIIIw., dawniej podcieniowy (podcień rozebrany w l. 70 - tych), drewniany, zrębowy, otynkowany, z oszalowanym szczytem, o krokwiowej więźbie dachowej, dachu krytym dachówką holenderką; plan 1,5 - traktowy, z wielką izbą w płd.- wsch. narożniku, z z czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby, z dwudzielną sienią; elewacja szczytowa 2 - osiowa, szczyt dwupoziomowy, w dolnej części 2 - osiowy, wyżej jedno okno, elewacja frontowa 4 osiowa z wejściem na 2 osi od zach., obora 1,5 kondygnacjowa, na dole ceglana, wyżej słupowa, oszalowana pionowo, po jej obu stronach dwie stodoły o jednym boisku i sąsieku z zapolami; w płn. - wsch. części podwórza stoi drewniany spichlerz, w płd. murowany dom z pocz. XXw.


Nr 16 - zespół gospodarczy usytuowany po płd. stronie linii kolejowej, po wsch. stronie drogi składający się z wolnostojącego domy, spichlerza oraz zblokowanych ze sobą w układ krzyżowy obory i dwie stodoły.
Budynek mieszkalny wzniesiony w 1 ćw.. XIXw. przebudowany w k. XIXw., na ceglanych fundamentach, drewniany, zrębowy, z węgłami na rybi ogon przesłoniętymi deskami imitującymi pilaster toskański, zachowana deska o wykroju profilu kolumny z enthasis, o stolcowo - płatwiowej, dwupoziomowej więźbie dachowej i ceramicznym, naczółkowym dachu; plan dwutraktowy, o nieznacznie szerszym trakcie zach., z wielką izbą w płd.- zach. narożniku, z czarną kuchnią przesunięta w znacznej części na trakt podwórzowy, z kwadratową sienią reprezentacyjna za podcieniem wgłębnym przy ścianie zach. oraz sienią gospodarczą w formie litery T oddzielającą pomieszczenia gospodarcze w płn. - wsch. części domu; elewacja płd. szczytowa 3 - osiowa, szczyt 4 - osiowy - para okien ujęta dwoma rombowymi świetlikami; elewacja frontowa 7 osiowa, symetryczna, z wejściem pośrodku trójosiowego wgłębnego podcienia przesłoniętego gankiem, w połaci dachu 2 - osiowa facjata; zachowana stolarka okienna i drzwiowa, detal architektoniczny.
Długa obora przebudowana w 1880 r. 1,5 kondygnacjowa, ze słupowym pięterkiem oszalowanym pionowo, od płn. przylega stodoła o jednym boisku o głębokim sąsieku o dwóch zapolach, od płd. stodoła o boisku i dwóch sąsiekach z zapolami.
Spichlerz piętrowy, na kamiennych fundamentach, o konstrukcji słupowo - ramowej, oszalowany pionowo, przykryty dachem ceramicznym; elewacja płn. na parterze 9 osiowa, z naprzemiennie umieszczonymi wąskimi oknami oraz jedno i dwuskrzydłowymi drzwiami, na piętrze 3 - osiowa; elewacje szczytowa 2 osiowa, 3 - poziomowa.

Nr 26 - zagroda holenderska w typie kątowym usytuowana po wsch. stronie Fiszewki, w płd. części kolonii zach. kalenicowo do drogi; obora oddzielona wysoką ścianą ogniową oraz ustawiona pod kątem stodoła przylegające od płn. obecnie rozebrane; budynek mieszkalny wzniesiony w 1 ćw.. XIXw. do 1945 r. własność Izbanera, pierwotnie, drewniany, zrębowy, z narożnikami obitymi deską imitującą pilaster toskański, z oszalowanym szczytem, ryglowym gankiem od zach.; plan 1,5 - traktowy, z wielką izbą w płd.- zach. narożniku, z czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby, dwudzielną sienią w formie litery L; obecnie silnie przebudowany, zachowany jedynie pierwotny rysunek szczytu.