gm. Nowy Dwór Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie

Wieś założona w 1526, w latach 1550 - 1629 osadnictwo "holenderskie" w 1562 r. powstała tu najstarsza gmina mennonicka na terenie Żuław. W 1751 r. wzniesiony został dom modlitwy. Gmina orłowska należała do odłamu fryzyjskiego, podległa gminie w Lubieszewie. w 1751 r. wybudowany został Dom Modlitwy. w 1882 r. nastapiło połaczenie z gmina w Lubieszewie, ale zachowana została odrębność duszpasterska. W 1776 r. wzmiankowane nazwiska Dircksen, Froese, Gebrand, Gruntu, Harms, Jantzen, Jopp, Nickel, Quiring, Schroeder, Unger; w 1820 r. na 169 mieszkanców 89 było wyznania mennonickiego; petycję z 1868 r. podpisał Johann Klingenberg z Orłowskiego Pola

Układ przestrzenny wsi -częściowo ulicówka w osi płn. - płd. na drodze z Lubieszewa do Nowego Dworu, częściowo kolonijna na terpach

Krajobraz kulturowy silnie zniekształcony, częściowo przez budowę osiedla PGR, częściowo przez inwestycje drogowe; zanika odrębność wsi, która staje się częścią Orłowa; W 1986 r. na 15 dawnych siedliskach odnaleziono 9 historycznych zabudowań, obecnie są to już pojedyncze przykłady; historyczna zabudowa wypierana przez nową o formach nie związanych z lokalną tradycją, cmentarz mennonicki niedawno został uporządkowany z utworzeniem lapidarium zachowanych nagrobków, kościół z 1751 roku rozebrany po 1945 r. czytelny rozłóg pól i sieć rowów melioracyjnych, widoczne pojedyncze terpy.

Nr 1 - zagroda holenderska w typie wzdłużnym usytuowana we wsch. części wsi, za osiedlem domów dawnego PGR, złożona z podcieniowego budynku mieszkalnego i nieco wyższej, oddzielonej wysoką ścianą ogniową murowanej obory; stodoła rozebrana, w 2005 r. rozebrany został spichlerz stojący w płd. wsch. części podwórza.
Dom ustawiony na kamiennej podmurówce, zrębowy, z węgłami przesłoniętymi deskami od wsch.. głęboki ryglowy podcień wsparty na 6 drewnianych słupach i ryglowej ściance, szczyt domu i podcienia oszalowane pionowo; więźba dachowa stolcowo - płatwiowa zabudowana w dolnej części, dach ceramiczny; elewacja płd. 6 osiowa, z wejściem pomiędzy dwoma oknami na 3 osi od płn. osłoniętym dwuosiowym podcieniem; zachowana dekoracja mieczy w podcieniu, laubzekin pomiędzy deskami wiatrowymi mennonickim pazurem w szczycie podcienia.
Nr 41 budynek mieszkalny z zagrody holenderskiej w typie wzdłużnym usytuowany na kolonii płn. wzniesiony ok. 1860 r. w. na ceglanej podmurówce, drewniany, zrębowy o węgłach przesłoniętych deską imitującą pilaster toskański; szczyt i ścianka kolankowa oszalowany pionowo, więźba dachowa stolcowo - płatwiowa z zastrzałem; dach kryty dachówką holenderką; plan 1,5 traktowy, z wielką izbą w płn. - wsch. narożniku, czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby, rozdzielnymi sieniami; elewacja szczytowa 3 - osiowa, szczyt dwupoziomowy, na dole 4 - osiowy; elewacja frontowa 5 osiowa, z wejściem na 2 osi od płd. z gankiem.
Nr 46 budynek mieszkalny z zagrody holenderskiej w typie wzdłużnym (budynki gospodarcze rozebrane) usytuowany na kolonii płd. - zach. wzniesiony ok. 1890 r. w. na ceglanej podmurówce, drewniany, zrębowy o węgłach przesłoniętych deską; szczyt i ścianka kolankowa oszalowany pionowo, więźba dachowa stolcowo - płatwiowa z zastrzałem; dach kryty dachówką holenderką; plan o zbliżonych traktach, z wielką izbą w płd. - wsch. narożniku, czarną kuchnią pośrodku oraz sienią w formie odwróconej litery C; elewacja szczytowa 3 - osiowa, szczyt dwupoziomowy, na dole 4 - osiowy - para szerszych okien ujęta dwoma ćwierćkolistymi świetlikami, powyżej świetlik półkolisty; elewacja frontowa 5 osiowa, z wejściem na 2osi od płn.
Nr 48 budynek mieszkalny z zagrody holenderskiej w typie wzdłużnym (budynki gospodarcze oddzielone wysoką ścianą ogniową rozebrane) usytuowany na kolonii płd. - zach. wzniesiony w 1907 r. (zapewne w miejscu starszej zabudowy), na ceglanej podmurówce, drewniany, zrębowy o węgłach przesłoniętych deską imitującą pilaster toskański; szczyt i ścianka kolankowa oszalowany pionowo, facjatka w połaci wsch. ryglowa; więźba dachowa stolcowo - płatwiowa z zastrzałem; dach kryty dachówką holenderką; plan 1,5 - traktowy, z wielką izbą w płd. - wsch. narożniku, czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby oraz sienią przelotową w formie litery L; elewacja szczytowa 3 - osiowa, szczyt dwupoziomowy, na dole 4 - osiowy - para szerszych okien ujęta dwoma świetlikami zamkniętymi trójkątnie, powyżej podwojona forma świetlika; elewacja frontowa 5 osiowa, z wejściem na 2 osi od płn.
Nr 30/31 budynek mieszkalny z zagrody holenderskiej w typie wzdłużnym usytuowany na kolonii płn. w pobliżu cmentarza mennonickiego wzniesiony ok. 1790 r. przebudowany ok., 3 cw. XIXw. w. na ceglanej podmurówce, drewniany, zrębowy o węgłach przesłoniętych deską imitującą pilaster toskański; szczyt oszalowany pionowo, wieźba dachowa krokwiowo - dwujętkowa; dach kryty dachówką holenderką; plan 1,5 traktowy, z wielką izbą w płn. - zach. narożniku, czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby oraz rozdzielnymi sieniami - prostokątną reprezentacyjną i w formie litery L połączoną otwartym korytarzem z oborą; elewacja szczytowa 3 - osiowa, szczyt dwupoziomowy, na dole 4 - osiowy - para szerszych okien ujęta dwoma świetlikami zamkniętymi trójkątnie, powyżej podwojona forma świetlika; elewacja frontowa 6 osiowa, z wejściem na 3 osi od płd.; budynek nie istnieje.
Cmentarz mennonicki usytuowany w płn. części wsi, oddalony ok. 150m po zach. stronie założony na prostokątnej parceli, z zachowanym układem dawnych kwater, z resztkami fundamentów Bethhausu w kwaterze płd.- wsch. część drzew uległa zniszczeniu, ustawionych zostało kilkanaście nagrobków, w tym ok. 10 steli, 3 cippusy; odnaleśc można nazwiska Albrecht, Huger, Dyck, Dück, Penner. Do 1945 r. znajdowały się tu groby m.in. Petera Stobbego z Nowego Dworu, Joanna Donnera, Corneliusa Lepp, Kornelii Schroeder z d. Quiring.
Kościół mennonicki zbudowany w 1751 r. drewniany, zrębowy, o węgłach przesłoniętych deską imitującą boniowanie, szczyty ryglowe, oszalowane pionowo; więźba dachowa stolcowo - płatwiowa, dach kryty holenderką; kościół wzniesiony był na planie prostokąta, nawę od mieszkania pastora oddzielała przez cała szerokość budynku sień; we wnętrzu nawy wzdłuż zach. ściany oraz przy ścianie płn. znajdowały się słupy wspierające rozpięte z trzech stron empory; elewacja wsch. 7 osiowa, elewacja płd. 7 osiowa, elewacja płd. na dole 4 osiowa, z wejściem na 2 osi od wsch