gm. Gronowo Elbląskie, pow. elbląski, woj. warmińsko - mazurskie

Wieś założona w 1355 przez komtura dzierzgońskiego Konrada Braunschweiga, który uposażył także kościół p.w. Sw. Katarzyny. Średniowieczna budowla z XIV w. rozebrana została w latach 1655-60, w 2 poł. XVI w. osadnictwo holenderskie. W 1776 r. wymieniono nazwisks Dau, Dick, Friesen, Froes, Goertz, Goertzen, Kaettler, Claassen, Kleewer, Cornelsen, Martens, Meckelburger, Nickel, Niessen, Puls, Penner, Peters, Philipsen, Wieb.
W 1789 r. mieszkało tu 126 mennonitów. W 1820 r. na 221 mieszkańców 83 było mennonitami; Petycję z 1868 r. podpisali Peter Claassen, Wilhelm, Cornelius i Jacob Froese, Heinrich Harms, Herman Puls, , Cornelius, Franz, Joann Wiehler, Abraham Froese. W związku z pojednaniem się zwaśnionych grup mennonitów fryzyjskich, wobez zniszczenia przez powódź zboru w Marksach w 1890 r. przystąpiono do budowy kościoła w Rozgarcie, filialnego w stosunku do kościoła mennonickiego w Jeziorze. W 1936 mieszkało tu54 mennonitów.

Układ przestrzenny owalnica (ulicowo placowa) z trzema większymi gospodarstwami po płd. stronie, dwoma mniejszymi na zach. i płn. - wsch. krańcu oraz zach.

Krajobraz kulturowy zachowany w znacznym stopniu, czytelny układ wsi, częściowo zabudowa historyczna, w tym dwa domy podcieniowe, drewniane zabudowania z XIX w., murowane z k. XIX w. i pocz. XXw., nieliczne zachowane zagrody typie holenderskim, część budynków zastąpiona współczesnymi; cmentarz mennonicki (ewangelicko – mennonicki?)w centrum wsi, dawny kościół gminy mennonickiej z dzwonnicą; brukowana droga dojazdowa z obsadą lipową, czytelny rozłóg pól po płn. i płd. stronie, przy wale budynki przepompowni z XXw.

Nr 28 - zagroda holenderska w typie wzdłużnym usytuowana w płn. - wsch. części wsi, po wsch. stronie drogi, kalenicowo, ze ścianą ogniową oddzielającą część mieszkalną od gospodarczej, silnie przebudowanej oborze, (stodoła rozebrana) dom drewniany, otynkowany, z oszalowanym szczytem, więźba dachowa stolcowo - płatwiowa z zastrzałami, dach kryty holenderką; plan dwutraktowy, przebudowany; elewacja płd. 2 - osiowa, szczyt w dolnej partii 4 - osiowy, para okien ujęta prostokątnymi świetlikami, powyżej niewielkie okno; elewacja zach. 5 osiowa, z wejściem na 2 osi od płn.
Kościół mennonicki ob. filialny, katolicki p.w. Św. Apostołów Piotra i Pawła usytuowany w centrum wsi, po płd. stronie drogi, na prostokątnej parceli, wybudowany został w 1890 r. po 1945 r. do 1957 słuzył jako magazyn, ceglany, na planie prostokąta, z niewielkim, prostokątnym prezbiterium; wnętrze salowe, przekryte łamanym, "angielskim" stropem z drewnianą emporą w płn. części; elewacje ceglane, opięte lizenami, zwieńczone gzymsem kostkowym, boczne 5 osiowe, z oknami zamkniętymi łukiem ostrym, w elewacji zach. pośrodku uskokowy portal z ostrołukowym wejściem; w elewacji płn. wejście główne w analogicznie opracowanym portalu, w osi czworokątna, przebijająca szczyt sterczyna z pseudosygnaturką zwieńczoną wysokim, namiotowym daszkiem; w płn. zach. narożniku parceli współczesna z kościołem, neogotycka ceglana dzwonnica, ewenement w budownictwie mennonickim.
Cmentarz ewangelicko - mennonicki usytuowany w centrum wsi, po zach. stronie kościoła założony na prostokątnej parceli, obsadzony zielenią obwiednią i krzyżującymi się 3 alejkami lipowymi silnie zdewastowany, m.in. rozwalona brama zachowane pojedyncze nagrobki w formie steli, pni drzew, marblitowych i betonowych tumb, m.in. z nazwiskami Fröse, stela Cathariny Wiehler i Anny Harms.
Nr 12/13 - dom podcieniowy z podcieniem szczytowym usytuowany w centrum wsi, po płd. stronie, drogi, szczytowo, wzniesiony w k. XVIII w, przebudowany w XIXw., drewniany, zrębowy, otynkowany, z ryglową wystawką wspartą na 6 słupach, z zamurowanym podcieniem, więźba dachowa krokwiowo - dwujętkowa, dach wspólny nad wystawką i domem kryty holenderką.