gm. Gronowo Elbląskie, pow. elbląski, woj. warmińsko - mazurskie

Wieś założona prawdopodobnie w 1296 - 98 roku, w 1355 lokacja została odnowiona przez Konrada von Bruningsheim, na prawie chełmińskim, Różany liczyły wówczas 59 włók; W 1599 pojawili się tu osadnicy holenderscy. W 1631 wieś została wydzierżawiona Kasparowi Platen, w 1647 Izaakowi Spieringowi, w 1663 Aleksandrowi Jungschultzowi. W 1776 r. wymienione były nazwiska mennonitów Albrecht, Dircksen, Friesen, Guhr, Heinrich, Holtzrichter, Jantzen, Puls, Riedger; W 1789 r. mieszkało tu 51 mennonitów. W 1820 r. pośród 136 mieszkańców, 58 było mennonitami; petycję z 1868 r. podpisali Froese, Heinrichs, Rahn, Riediger, Schepansky, Dawid Gebrabdt,Peter Goertzen, Heinrich Jantzen, Isebrand Ran, Peter Riediger, w 1869 r. stało tu 5 domów i żyło 36 mieszkańców, w 1885 r. 6 domów, 40 mieszkańców; w 1936 22 mennonitów.

Układ przestrzenny wsi - jednodworcza na terpach,

Krajobraz kulturowy wsi zanikający, w 1986 r. stwierdzono ok. 8 historycznie zabudowanych dawnych siedlisk ( z zidentyfikowanych 13); zachowana przepompownia parowa.

Nr 28 zagroda holenderska w typie wzdłużnym usytuowana w płn. części wsi, przy wale rzeki Tyna, po zach. stronie drogi, kalenicowo, o wspólnej kalenicy dachu; wzniesiona w 1777 r. własność Petera Paulsa; cześć mieszkalna, drewniana, otynkowana, z drewnianym, oszalowanym podcieniem od wsch. wspartym na 6 słupach, więźba dachowa stolcowo - płatwiowa, dach kryty holenderką; obora ryglowa, oszalowana pionowo; dom dwutraktowy o równej szerokości traktów, z czarną kuchnią w płn.-wsch. narożniku, z czarną kuchnią pośrodku, z przebudowana, dwudzielną sienią; w przydomowej części obory szerokie schody na poddasze; elewacja płn. 2 - osiowa, szczyt w dolnej partii 4 - osiowy, para okien ujęta trójkątnymi świetlikami, powyżej świetlik półkolisty; elewacja wsch. 5 osiowa, z jednoosiową wystawka nad głęboko wysuniętym podcieniem.
Nr 23 dom z zagrody holenderskiej w typie wzdłużnym (budynki gospodarcze nowe) usytuowany we wsch. części wsi, po płn. stronie drogi, kalenicowo, wybudowany w 1780r., drewniany, zrębowy, z węgłami przesłoniętymi deska imitująca pilaster toskański, więźba dachowa stolcowo - dwujętkowa, dach kryty trzciną z oknem powiekowym w połaci płd.; budynek wzniesiony na planie zbliżonym do kwadratu, dwutraktowy, o traktach zbliżonych wielkością, z wielką izbą w płd. - wsch. narożniku, z czarną kuchnia pośrodku, z dwudzielną sienią w formie litery L; elewacja zach. 2 - osiowa, szczyt 1 - osiowy; elewacja zach. 3 - osiowa, z wejściem na osi wsch.
Nr 22 - zagroda holenderska w typie wzdłużnym usytuowana we wsch. części wsi, po płn. stronie drogi, kalenicowo, o niemal jednakowej wysokości kalenicy dachów; wzniesiona w k. XVIII w. do 195 r. własność rodziny Smkau; cześć mieszkalna, drewniana, z węgłami przesłoniętymi deską wyciętą w odwrócony łuk partyjski, więźba dachowa krokwiowo - dwujętkowa, dach kryty trzciną; obora i stodoła drewniane, słupowo ryglowe, oszalowane pionowo; dom 1,5 - traktowy, z wielką izbą w płd.-zach. narożniku, z czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby, z przebudowana, dwudzielną sienią w formie litery L; w oborze podciągi ustawione poprzecznie ze schodami przy ścianie domu, stodoła jednoboiskowa, otwarta do obory; elewacja zach. 2 - osiowa, szczyt w dolnej partii 2 - osiowy, powyżej kolisty świetlik; elewacja wsch. 5 osiowa, z wejściem pomiędzy dwoma półoknami na 2 osi od wsch.
Nr 19 zagroda holenderska w typie wzdłużnym usytuowana w płn. - zach. części wsi, po wsch. stronie drogi do Gronowa, szczytowo, o wyższych budynkach gospodarczych; dom wzniesiony ok. poł. XIXw., drewniany, otynkowany, z węgłami przesłoniętą deską o falistym wykroju, z oszalowanym pionowo szczytem, z drewnianym gankiem od płd., więźba dachowa stolcowo - płatwiowa, dwujętkowa, dach kryty holenderką; plan dwutraktowy o szerszym trakcie płd., z wielką izbą w płd. - zach. narożniku, z czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby, z dwoma sieniami - niewielką gospodarczą oraz w formie litery Z z wejściem do obory; elewacja zach. 3 - osiowa, szczyt w dolnej partii 2 - osiowy, powyżej świetlik półkolisty; elewacja wsch. 6 osiowa, z wejściem pomiędzy dwoma półoknami na 4 osi od zach. przesłoniętym gankiem.
Nr 15 zagroda holenderska w typie wzdłużnym usytuowana w płd. - wsch.. części wsi, po płd. stronie drogi Rozgart - Jezioro, po zach. stronie Tyny Górnej, kalenicowo, (budynki gospodarcze, w tym podcieniowa obora, zastąpione nowymi); dom wzniesiony ok. 1 ćw. XIXw., drewniany, otynkowany, z oszalowanym pionowo szczytem, więźba dachowa krokwiowo - jętkowa, dach kryty eternitem; plan dwutraktowy o szerokim trakcie wsch., z wielką izbą w płd. - wsch. narożniku, z czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby, z dwudzielną sienią w formie litery L, z rzędem drzwi do pomieszczeń gospodarczych; elewacja płd. 3 - osiowa, szczyt przebudowany, 2 - osiowy; elewacja wsch. 6 osiowa, z wejściem na 3 osi od płn.