gm. Nowy Staw, pow. malborski, woj. pomorskie

Wieś istniejąca już w czasach przedkrzyżackich, lokowana powtórnie w 1318 roku oraz ponownie w 1321r. przez Wernera von Orseln na prawie chełmińskim. Obszar wsi liczył 60 (62 w lokacji z 1318r.) włók. Proboszcz wymieniony w dokumentach w 1318r. W XVII w. istniał fachwerkowy kościół z drewnianą wieżą, który został zastąpiony nowym, również fachwerkowym budynkiem wzniesionym w 1823r.Był to budynek wzniesiony na rzucie prostokąta, z wtopioną w nawę wieżą i wydzielonym przez pomieszczenia boczne prezbiterium. Został rozebrany po 1945r. Ewangelicy pojawili się we wsi Świerki w XVIw., w 1603 wzmiankowany jest ich kościół, odremontowany w 1708r. Budynek ten znajdujący się w złym stanie technicznym został w 1798r. rozebrany i na jego miejscu wzniesiono nowy, 8-boczny, który został po 1945r. przejęty przez katolików.

Układ przestrzenny wsi - owalnica z dawnym kościołem ewangelickim otoczonym cmentarzem pośrodku oraz drugim cmentarzem w płd.- zach. części, większe zagrody usytuowane po zewnętrznych stronach ulic - 3 po stronie zach., 3 po wsch.

Krajobraz kulturowy wsi zachowany częściowo, czytelny układ przestrzenny, z ryglowym, ośmiobocznym dawnym kościołem ewangelickim z 1798 r. ob. katolicki p.w. Św. Bartłomieja otoczonym dawnym cmentarzem pośrodku z zachowanym starodrzewem lipowym, uporządkowany dawny cmentarz katolicki z zachowanymi pojedynczymi nagrobkami, użytkowany ponownie od niedawna, dawny kościół katolicki, ryglowy z ryglową wieżą rozebrany po 1945 r.; czytelny układ drożny i relikty torów kolejki wąskotorowej w płd. części wsi, zachowane tradycyjne siedliska, zabudowa w znacznej części przekształcona lub wymieniona zachowując tradycyjną lokalizację, wprowadzone agresywna nowa architektura rozległych willi o obniżonych, szerokich kopertowych dachach; zachowanych kilka budynków mieszkalnych i gospodarczych, z 5 istniejących do 1945 roku domów podcieniowych (min. należącymi do rodziny Cornelsen i zbudowanego przez Conrada Fröse) zachowały się tylko dwa.

Nr 31 - dom podcieniowy z 1744 wzniesiony przez Georag Pöck należący dawniej do Gustawa Dőhringa r., od 1776 w rękach rodziny Schopnauer; prawdopodobnie pochodzący jeszcze z 1 poł. XVII, przebudowany w XIX w. odnowiony ok. 1910,; usytuowany w płd. części wsi, po wsch. stronie drogi, o murowanym parterze, ryglowym, fachwerkowym piętrze, z rozebranym podcieniem; więźba dachowa krokwiowo - dwujętkowa, częściowo stolcowo płatwiowa, dach kryty dachówką holenderką; budynek o dawnym układzie planu w typie domu z podcieniem szczytowym, z sienią biegnącą wzdłuż płd. ściany z umieszczoną pośrodku niej czarną kuchnią i ciągiem pomieszczeń po płn stronie; później od płd. dobudowane zostały dwie izbt i od płn. oddzielone sienia przelotową kolejne dwie izby, w płd. - zach. narożniku sieni wydzielona zostało kolejne pomieszczenieie: elewacja płd. 3 - osiowa, dwupoziomowa, fachwerkowy szczyt dwupoziomowy; elewacja zach. 9 - osiowa, z 5 - osiową częścią głóną, wysuniętą, z wejściem pomiędzy dwoma oknami pośrodku.
Nr 49 - dom podcieniowy usytuowany po zach. stronie wsi, należący dawniej do Paula Schroedera, potem Cornelsena, wybudowany w 1843 roku na fundamentach budynku starszego, (przebudowany w 1866r. i w k. XIXw.)drewniany, zrębowy z wysoką ryglową ścianką kolankową oszalowaną pionowo, z ryglowym podcieniem wspartym na 6 drewnianych kolumnach toskańskich oraz ryglowych "antach"; elewacja szczytowa płd. 3 - osiowa, szczyt dwupoziomowy, na dole 4 osiowy - para okien ujęta prostokątnymi świetlikami zamkniętymi odcinkowo, wyżej podwojona forma świetlika; elewacja wsch. 7 - osiowa, z zamkniętymi odcinkowo okienkami w ściance kolankowej, 2 - okienną wystawką i podcieniem na 3 środkowych osiach, z wejściem pośrodku; zachowana stolarka okienna i drzwiowa, bogaty detal architektoniczny, dekoracja laubzekinowa w szczytach.
Cmentarz katolicki położony w płd. - zach. części wsi, założony na planie nieregularnego wieloboku z obsadą graniczną jesionów, lip i klonów, z resztkami fundamentów kościoła zniszczonego po 1945 r. na nim zachowane nagrobki z nazwiskami holenderskim, m.in. stele Justyny i Jakuba Claasen z 1863 r. Gertrudy Claassen z 1882 r. żeliwny krzyż Martina Schroedera z 1863 r.