gm. Warlubie, pow. świecki, woj. kujawsko-pomorskie

Wieś w posiadaniu książąt pomorskich, w 1 poł. XIII w., ma ją książę Subisław, po nim Świętopełk. W 1246 r., przekazuje ja biskupowi kujawskiemu Michałowi, jako wynagrodzenie za szkody poczynione kościołowi w czasie napadu zbrojnego na Kujawy. Parafia założona w 1295 r. p.w. św. Bartłomieja. W 1412 krzyżacy splądrowali i zajęli wieś, oddając ja jednak z powrotem.
W 2 poł. XVI w. osada określana jako wieś z folwarkiem, w powiecie nowskim. W 1684 r. podczas pożaru spalił się kościół oprócz wieży. Nowy, wzniesiony został w latach 1787-92. Z 1760 r. znany jest folwark Dolny Komórsk, posiadający 10 włók, 3 włóki pastwisk nad Matawą.
W zaborze pruskim w powiecie świeckim Rejencji Kwidzyn, przynależy do parafii ewangelickiej Warlubie. Istniał podział na wieś włościańską i zagrodniczą. Wieś włościańska liczyła 3763 mórg, 121 budynków, 80 domów, 488 katolików, 145 ewangelików. Wieś zagrodnicza Kätherdorf, Komorsk, należy do gminy wsi włościańskiej. Posiada 1793 morgów, 213 budynków, 179 domów, 866 katolików, 318 ewangelików.

Wieś wielodrożna usytuowana w północno-wschodniej części powiatu świeckiego. Główna droga przebiega na osi północ-południe.

Zabytki: kościół z XVIII w., z gotycką wieżą otoczony murem z kamienia polnego, w nim 3 kapliczki z XVIII w. oraz kostnica z k. XVIII w., plebania murowana z 1 poł. XIX w. o cechach klasycystycznych, 4 drewniane domy oraz liczne zagrody murowane.

ul. Grudziądzka 17 - dom zbudowany w : 4 ćw. XIX w., usytuowany kalenicą do drogi biegnącej przez wieś, w jej południowo-zachodniej części, nie połączony z pomieszczeniami gospodarczymi. Układ zagrody rozproszony.
Na rzucie prostokąta, dwutraktowy z sienią w trakcie zachodnim i wschodnim. Na osi środkowej zachowana czarna kuchnia. Drzwi wejściowe w elewacji wschodniej i zachodniej. Poddasze o charakterze mieszkalno - użytkowym. Parterowy ze ścianką kolankową, częściowo podpiwniczony. Przykryty dachem dwuspadowym. Elewacja północna czteroosiowa, niesymetryczna. Elewacja południowa czteroosiowa, niesymetryczna. Elewacja wschodnia trójosiowa, niesymetryczna z dostawionym gankiem o dachu jednospadowym. Elewacja zachodnia sześcioosiowa, niesymetryczna z gankiem o dachu dwuspadowym.
Posadowiony na podmurówce kamienno-ceglanej, drewniany w konstrukcji wieńcowej. Komin ceglany, butelkowy. Podłogi drewniane, stropy belkowe o krawędziach sfazowanych. Szczyty odeskowane. Ścianka kolankowa w konstrukcji wieńcowej. Więźba dachowa jętkowa o stolcach stojących. Dach pokryty eternitem. Okna drewniane, ościeżnicowe, dwudzielne, dwupoziomowe. Drzwi drewniane, ramowo-płycinowe, jedno i dwuskrzydłowe. Schody drewniane, jednobiegowe, proste.
Materiały na których oparto opracowanie: Wielki Komórsk, ul. Grudziądzka 17, KEZAiB, oprac. I. Jastrzębska-Puzowska, E. Sekuła-Tauer, K. Bartowski, mps, Bydgoszcz 1993; Osadnictwo holenderskie Doliny Wisły w województwie bydgoskim, mps, Bydgoszcz 1992/1993, cz. 1, s. 9; Osadnictwo holenderskie Doliny Wisły w województwie bydgoskim, mps, Bydgoszcz 1992/1993, cz. 3, nr 30; Katalog zabytków województwa bydgoskiego, oprac. K. Parucka, E. Raczyńska - Mąkowska, Bydgoszcz 1997, s. 220; Zabytki architektury i budownictwa w Polsce. Województwo Bydgoskie, oprac. K. Parucka t. 5, Warszawa 1997, cz. 2, s. 224.

ul. Grudziądzka 28 - dom zbudowany w 1 ćw. XIX w., usytuowany kalenicą do drogi biegnącej przez wieś, w jej południowo - zachodniej części, nie połączony z pomieszczeniami gospodarczymi. Układ zagrody rozproszony.
Budynek niedostępny. Parterowy. Przykryty dachem dwuspadowym. Elewacja północna jednoosiowa, symetryczna. Elewacja południowa jednoosiowa, niesymetryczna. Elewacja wschodnia dwuosiowa, niesymetryczna. Do elewacja zachodniej dostawiona dobudówka.
Posadowiony na podmurówce kamienno-ceglanej, drewniany w konstrukcji wieńcowej. Elewacja północna i zachodnia ceglana. Dach pokryty eternitem. Okna drewniane, ościeżnicowe, dwudzielne. Drzwi drewniane, ramowo-płycinowe, jednoskrzydłowe.
Materiały na których oparto opracowanie: Osadnictwo holenderskie Doliny Wisły w województwie bydgoskim, mps, Bydgoszcz 1992/1993, cz. 1, s. 9; Zabytki architektury i budownictwa w Polsce. Województwo Bydgoskie, oprac. K. Parucka t. 5, Warszawa 1997, cz. 2, s. 463

ul. Nowska 5 - dom zbudowany w 4 ćw. XIX w., usytuowany szczytem do drogi biegnącej przez wieś, w północno - wschodniej części wsi, nie połączony z pomieszczeniami gospodarczymi. Układ zagrody rozproszony.
Na rzucie prostokąta. Niedostępny. Drzwi wejściowe w elewacji północnej i południowej. Parterowy. Przykryty dachem naczółkowym. Elewacja północna pięcioosiowa, niesymetryczna z dobudówką o dachu jednospadowym. Elewacja południowa pięcioosiowa, niesymetryczna z gankiem przykrytym dachem dwuspadowym. Elewacja wschodnia jednoosiowa, symetryczna. Elewacja zachodnia trójosiowa, niesymetryczna.
Posadowiony na podmurówce kamienno-ceglanej, drewniany w konstrukcji wieńcowej. Ściana wschodnia i częściowa południowa murowana. Ganek murowany. Dach pokryty eternitem. Okna drewniane, ościeżnicowe, dwudzielne, dwupoziomowe. Drzwi drewniane, ramowo-płycinowe, jedno i dwuskrzydłowe.
Materiały na których oparto opracowanie: Katalog zabytków województwa bydgoskiego, oprac. K. Parucka, E. Raczyńska - Mąkowska, Bydgoszcz 1997, s. 220; Zabytki architektury i budownictwa w Polsce. Województwo Bydgoskie, t. 5, Warszawa 1997, s. 464.

ul. Nowska 16 - dom zbudowany w 1865 r., usytuowany kalenicą do drogi, w północno-wschodniej części wsi, nie połączony z pomieszczeniami gospodarczymi. Układ zagrody rozproszony. Budynek wzniesiony we wsi Krusze, skąd został przeniesiony w latach dwudziestych XX wieku.
Na rzucie prostokąta, dwutraktowy, z sienią przelotową. Kuchnia w części północno-zachodniej. Drzwi wejściowe w elewacji południowej, wschodniej i zachodniej. Parterowy, częściowo podpiwniczony. Przykryty dachem dwuspadowym. Elewacja północna jednoosiowa, symetryczna. Elewacja południowa dwuosiowa, symetryczna. Elewacja wschodnia pięcioosiowa, niesymetryczna. Elewacja zachodnia czteroosiowa, niesymetryczna.
Posadowiony na podmurówce kamienno-ceglanej, drewniany w konstrukcji wieńcowej. Ściana północna murowana. Komin ceglany, butelkowy. Podłogi drewniane, stropy belkowe o krawędziach sfazowanych. Szczyty odeskowane. Więźba dachowa jętkowa o stolcach stojących. Dach pokryty eternitem. Okna drewniane, ościeżnicowe, dwudzielne, tępe. Drzwi drewniane, ramowo-płycinowe, jedno i dwuskrzydłowe. Schody drewniane, jednobiegowe, proste. Dwa piece kaflowe.
Materiały na których oparto opracowanie: Wielki Komórsk, ul. Nowska 16, KEZAiB, oprac. I. Jastrzębska-Puzowska, E. Sekuła-Tauer, K. Bartowski, mps, Bydgoszcz 1993; Osadnictwo holenderskie Doliny Wisły w województwie bydgoskim, mps, Bydgoszcz 1992/1993, cz. 1, s. 9; Osadnictwo holenderskie Doliny Wisły w województwie bydgoskim, mps, Bydgoszcz 1992/1993, cz. 3, nr 29; Zabytki architektury i budownictwa w Polsce. Województwo Bydgoskie, oprac. K. Parucka t. 5, Warszawa 1997, cz. 2, s. 464.