Katalog zabytków osadnictwa holenderskiego w Polsce

Obszar wsi wchodził w skład powiatu tczewskiego, woj. pomorskiego jako własność królewska. Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 1624 r. gdzie określana był jako kolonia. W 1624 r. z powodu wylewów wymieniana jako pastwisko, na które nawet nie można było wyprowadzać bydła. Zasiedlona przez menonitów na pocz. XVIII w. W 1748 r. wymieniani są mieszkańcy: Martin Zimen, Wilhelm Unrau, Hendrich Gertzen, Heinrich Frantzen, Tobias Ecker i Martin Simon. W okresie pruskim wchodziła w skład powiatu kwidzyńskiego Rejencji Kwidzyńskiej.

Wieś o układzie rzędówki położona na prawym brzegu Wisły, w północnej części niziny kwidzyńskiej. Ok. 15 km na północny –zachód od Kwidzyna.

Krajobraz kulturowy zachowany w dobrym stanie, czytelny rozproszony układ siedlisk i pól poprzecinanych rowami.

Do zabytków wsi należy drewniana zagroda z k. XIX w.

BN -zagroda zbudowana pod k. XIX w. Położona w południowo zachodniej części wsi, ścianą wzdłużną do głównej drogi. W obrębie zagrody brak innych budynków. Dom częściowo podpiwniczony, parterowy z użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym. Zbudowany pierwotnie na podmurówce kamienno-ceglanej, częściowo wymienionej na cegłę. Zbudowany w konstrukcji wieńcowej. Dach pokryty dachówką ceramiczną. Stolarka okienna drewniana ościeżnicowa z krzyżem okiennym. Okiennice niezachowane. Stolarka drzwiowa drewniana ramowo-płycinowa o skrzydłach trój płycinowych. Stan zachowania zły, najpilniejszą potrzebą staje się zabezpieczenie dachu, w którym powstało kilka dziur.

Nr 12 -zagroda zbudowana w 1 poł. XIX w. Położona w północno-zachodniej części wsi, przy wale przeciwpowodziowym. Zagroda ustawiona ścianą wzdłużną części mieszkalnej do drogi dojazdowej, prostopadłej do głównej biegnącej przez wieś. Zagroda składa się z części mieszkalnej i gospodarczej pod jednym dachem oraz stodoły usytuowanej do nich prostopadle tworząc układ zagrody zespolonej kątowej. W obrębie gospodarstwa po stronie południowej drewnianej zagrody współczesny dom mieszkalny. Zagroda częściowo podpiwniczona, parterowa z użytkowym poddaszem, nakryta dachem dwuspadowym. Układ przestrzenno-funkcjonalny dwutraktowy. Zbudowana na podmurówce kamienno-ceglanej, drewniana w konstrukcji wieńcowej. Ściana zachodnia oraz częściowo ściany działowe murowane z cegły, otynkowane. Podłogi drewniane oraz cementowe. Komin murowany z cegły. Dach pokryty blachą. Część gospodarcza oraz stodoła murowane z cegły, otynkowane. Dach o innej wysokości kalenicy niż część mieszkalna, pokryte eternitem. Część gospodarcza i stodoła choć współczesne nawiązują układem do stanu pierwotnego gdzie obie postawione były z drewna. Stolarka okienna drewniana, ościeżnicowa ze słupkiem. Okiennice drewniane, ramowo-płycinowe o jednym polu. Drzwi drewniane, ramowo-płycinowe. Stan zachowania dobry. Pomimo wymienionej ściany zachodniej, zachowany pierwotny układ przestrzenno-funkcjonalny.

Opis królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim i malborskim w roku 1664, wyd. J. Paczkowski, Fontes 32, TNT, Toruń 1938, s. 39; H. Wiebe, Das Siedlunkswerk niederländischer Mennoniten im Weichseltal zwischen Fordon und Weissenberg bis zum Ausgang des 18.Jahrhunderts, Marburg 1952, s. 39; J. Stankiewicz, Zabytki budownictwa i architektury na Żuławach, „Rocznik Gdański”, t. 15-16, 1956–1957, s. 530; M. Kerner-Żuralska, Materiały do dziejów osadnictwa Pomezanii [w:] „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 2, 1964, s. 166; Lustracja województw Prus Królewskich 1624, z fragmentami lustracji 1615 r., wyd. S. Hoszowski, Gdańsk 1967, s. 145; K. Mikulski, Osadnictwo wiejskie woj. Pomorskiego od poł XVI do końca XVII wieku, Rocznik TNT, R. 86, Toruń 1994, z. 2, s.179; Lustracja województw Prus Królewskich 1765, Fontes 92, TNT, wyd. J. Dygała, t. 1, Toruń 2003, cz. 2, s. 116. Strony internetowe: http://kwidzynopedia.pl/index.php/Jarz%C4%99bina, 04.08.2009