gm. Gniew, pow. tczewski, woj. pomorskie

Obecna osada złożona ze wsi Międzyłęż Stary i Nowy oraz folwarku. Stary Międzyłęż jako wieś wymieniany był pod k. XIII w. W połowie wieku wieś było opuszczona. W okresie późniejszym zasiedlona przez osadników na prawie emfiteuzy. Pod k. XIX w. wieś posiadała 1316 mórg, w tym 44 budynki, 24 domy i 236 mieszkańców (157 katolików, 75 ewangelików). Należała do parafii katolickiej Wielki Garc. Na terenie Międzyłęża Nowego w XVI w. w jak i XVII w. wymieniany był folwark. W 1664 r. został zniszczony przez Szwedów, natomiast role i grunty do folwarku należące użytkowali olędrzy. Wieś ta posiadała 17 włók. Pod k. XIX w. wieś obejmowała 1134 mórg, w tym 43 budynki, 23 domy, 250 mieszkańców (134 ewangelików i 116 katolików). Folwark pod k. XIX w. obejmował 1150 mórg, 33 budynki, 14 domów, 132 mieszkańców, (47 ewangelików, 81 katolików). Za czasów krzyżackich była to siedziba wójta. Urzędowali: Henryk z Leydenstein 1394-1403; Jan v. Hohenkirchen 1411-1413; Iost v. Gehewolf 1413-1417; Herman v. Gans 1417-1418; Iost v. Gehewolf 1481; Konrad v. Helmsdorf 1419-1427; Helfrich v. drahe 1427; Eckart v. Bucheim 1441; Henryk v. Richtenberg 1441; Piotr Hebicher 1445; Wilhelm v. Hundenborn 1445-1447; Egloff v. Rosenberg 1447; Wójtostwo należało do komturstwa malborskiego. W 1771 posiadał je wraz ze starostwem gniewskim Karolina Hennryka z Lubomirskich, generałowa Flemingowa.

Wieś o układzie rzędówki i koloni położona po lewej stronie Wisły, na terenie Niziny Walichnowskiej, ok. 20 km na północ od Gniewu.

Krajobraz kulturowy zachowany w dobrym stanie. Czytelny układ wsi. Niestety do dnia dzisiejszego nie zachowała się architektura związana z osadnikami olęderskimi.

Nr 30 - dom zbudowany na pocz. XX w. Położony w południowo-wschodniej części wsi, przy głównej drodze prowadzącej przez wieś. Usytuowany ścianą wzdłużną do drogi, kalenicą do osi północ-południe. W obrębie zagrody usytuowany murowany budynek gospodarczy po stronie wschodniej, równolegle do domu. Budynek wzniesiony na sztucznym nasypie, tzw. terpie. Niepodpiwniczony, parterowy z użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym. Elewacje wschodnia, północna i częściowo zachodnia przerobione. Układ przestrzenno-funkcjonalny, dwutraktowy z wejściem w ścianie wschodniej. Budynek na podmurówce kamienno-ceglanej, drewniany w konstrukcji szkieletowej, wypełnionej cegłą, częściowo wymieniony na ścianę z pustaków. Dach pokryty dachówką ceramiczną. Stolarka okienna, częściowo oryginalna, drewniana ościeżnicowa ze słupkiem. Stan zachowania pomimo licznych przebudów dobry.



Nr 34 - zagroda zbudowana pod k. XIX w. Usytuowana w północno-wschodniej części wsi, ok. 50 m od głównej drogi. Położona ścianą szczytową do drogi; kalenica na osi wschód – zachód. W skład zagrody wchodzi część mieszkalna oraz współcześnie dobudowana gospodarcza. Budynek częściowo podpiwniczony, parterowy z użytkowym poddaszem i ścianką kolankową, nakryty dachem dwuspadowym. Część gospodarcza znacznie szersza. Układ przestrzenno-funkcjonalny dwutraktowy z wejściem w ścianie północnej. Mocno zniekształcony. Zbudowany na podmurówce kamienno-ceglanej, drewniany w konstrukcji wieńcowej, ścianka kolankowa odeskowana, dach pokryty papą. Ściana zachodnia obita płytą. Stolarka okienna częściowo zachowana oryginalna, drewniana ościeżnicowa z krzyżem okiennym. Stan zachowania zły, poprzez liczne przebudowy budynek zatracił w większości oryginalny charakter.

Cmentarz znajduje się w północno-zachodniej części wsi, przy głównej drodze. Założony na planie kwadratu ok. 50/50 m. Zachowana część ogrodzenia - ceglane słupki, większe przy drodze gdzie znajdowała się brama wjazdowa. Cmentarz zadbany, odchwaszczony, pomniki uporządkowane; na terenie znajduje się tablica informacyjna; zachowana jedna stela.