ENGLISH VERSION



Start | Wprowadzenie | Ściągnij e-book | Konferencja 2001 | Podziękowania | Nota prawna | Kontakt
Artykuły: Polska | Małopolska | Mazowsze | Ziemia Łęczycka | Żuławy | Nizina Sartawicko-Nowska | Ziemia Kwidzyńska | Ziemia Walichnowska | Ziemia Sieradzka | Ziemia Wieluńska
Artykuły --> Mazowsze

Zdobnictwo

Zachowane na Mazowszu obiekty reprezentujące zabudowę wsi holenderskiej w wielu przypadkach były bogato zdobione. _ródła ikonograficzne oraz istniejąca dokumentacja konserwatorska wskazują na to, iż częściej ozdabianie budynków miało miejsce w XIX w. Młodsze obiekty, zbudowane w XX w., posiadają skromniejszą oprawę. Najstarsze, niestety nieistniejące już domy z Nowego Troszyna, Nowego Wymyśla, Nowego Secymina i Sadów (z okolic Nowego DworuMazowieckiego) były często budynkami przepięknie zdobionymi snycerką - zarówno drzwi, okna, jak i szczyt dachu oraz węgły ścian. Lecz nie były to jedyne elementy zdobnicze bryły domu. Zdarzało się, iż zrąb ściany był również bielony, lecz najczęściej sosnowe lub topolowe bale malowane były w miejscach zetknięcia się ze sobą.

Elementem stanowiącym najbardziej widoczną dekorację budynku są okna. Często zdobione są zarówno framugi okienne (nawet poczwórnym fryzem), jak nadokienniki i podokienniki - szerokie listwy przymocowane nad i pod oknem, ozdobione wycięciami w formie łuków, grzbietów imotywów geometrycznych. Ich dekoracyjność podkreślona jest często deskowymi sponowymi lub ramowymi okiennicami, ozdobnie malowanymi farbą olejną i zamykanymi na kute kowalskie antaby. Estetyczny walor podkreślają dodatkowo surowe, niemalowane ściany. Zieleń czy też granat ram wypełnionych białymi płycinami odcinał się od naturalnego koloru drewna. Dodatkowo okiennice ozdabiały kowalskie okucia - pasowe lub esowe zawiasy z wybitymi na powierzchni geometrycznymi wzorami.

Zdobione są również drzwi - zarówno te wejściowe do części mieszkalnej, jak i do gospodarczej. O ile w części mieszkalnej występują zarówno płycinowe (często oszklone u góry), jak i sponowe, to w części gospodarczej wyłącznie sponowe. Wszystkie one (oprócz płycinowych) są co najmniej dwudzielne, dodatkowo zdobione szalowanymi od zewnątrz deseczkami lub listwami (w formie rombów, kwadratów), niejednokrotnie z nabitymi kowalskimi ćwiekami. W części mieszkalnej zdarzało sięmontowanie drzwi podwójnych od podwórza. Zewnętrzne były sponowe, szalowane, jedno- lub dwudzielne, wewnętrzne ramowe, oszklone. Dopełnieniem całości były pasowe lub esowe zawiasy, podobne jak na okiennicach.

Główną ozdobą bali ściennych, choć generalnie występującą na opisywanym terenie nie za często, były listwy uszczelniające, zakładane na zetknięciu się bali w wycięte rowki, tzw. berliński szpunt oraz szalunkowe deski na węgłach, przybierające niejednokrotnie niezwykle ozdobne formy, nie tylko poprzez wycinanie, ale i nabijanie od zewnątrz ozdobnych, najczęściej geometrycznych elementów. Szczyt dachu, zwłaszcza nad częścią mieszkalną, również bywał reprezentacyjny, nierzadko stając się chlubą właścicieli. Szalowano go deseczkami w ozdobne geometryczne wzory, np. w szachownicę, oddzielając od siebie w poziomie pola poziomymi gzymsami. Dodatkowo w szczycie montowano mniejsze lub większe okienka doświetlające pomieszczenia na strychu, z najciekawszym wieńczącym kompozycję szczytu okienkiem półkolistym, trzy- lub czterodzielnym. Całość szczytu spięta bywała toczoną lub wycinaną z deski sterczyną montowaną do wiatrownic.

W najbogatszych domach celowo eksponowano, również poprzez zdobienie, elementy konstrukcyjne dachu w szczytach - końcówki oczepów, krokwi i belek stropowych.

Niezwykłym elementem zdobniczym domu, spotykanym już niestety sporadycznie, są wspomniane wcześniej inskrypcje wycięte dłutem w desce framugi nad głównymi drzwiami do domu.


Start | Wprowadzenie | Ściągnij e-book | Konferencja 2001 | Podziękowania | Nota prawna | Kontakt
Artykuły: Polska | Małopolska | Mazowsze | Ziemia Łęczycka | Żuławy | Nizina Sartawicko-Nowska | Ziemia Kwidzyńska | Ziemia Walichnowska | Ziemia Sieradzka | Ziemia Wieluńska

Copyright 2005 © jerzyszalygin@wp.pl