gm. Nowy Dwór Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie

Wieś założona w 1632 - 1640 przez osadników holenderskich, obok charakteru rolniczego była to także wieś przewoźników z uwagi na przeprawę na Nogacie; w 1776 wzmiankowanych 21 rodzin mennonickich, m.in. Andres, Bachmann, Driedger, Dick, Friesen, Gerbrand, Jantzen, Kroecker, Loewen, Martenr, Penner, Rogaliki, Wiebe, Wilcke; 333 r. W 1820 r. wieś liczyła 273 mieszkańców w tym 77 mennonitów, petycję z 1868 r. z Jazowa podpisali Andres , Dick, Fast, Konrad, Penner, Wiebe - właściciele miejscowych dużych gospodarstw.

Układ przestrzenny wsi - rzędówka przywałowa na zach. brzegu Nogatu.

Krajobraz kulturowy tworzą zabudowania zagród w typie holenderskim pochodzącymi z 1 ćw. XIX w - do l. 20 - tych XX w., dom z ok. poł. XVIII w. - nr 9, oraz zespół domów dla straży granicznej, szkołą i domy kolonijne z lat 30 - tych XX w. starodrzew przydomowy; W 1986 r. na 20 siedlisk ok. 10 - 12 posiadało historyczną zabudowę, obecnie czytelny jest układ ok. 11 zagród w różnym stopniu zniekształcenia, z przekształconą lub rozebraną częścią gospodarczą, ok. 12 budynków drewnianych lub omurowanych, 5 spichlerzy z pocz. XXw. i ok. 5 budynków stodół zbudowanych przed 1945 r. Nowa architektura w formie zabudowy PGR - owakiej, we wsi nielicznej, pojawiłą się w l. 60 - tych XX., obecnie następuje intensyfikacja współczesnej zabudowy mieszkaniowej i gospodarczej zachowując na ogół tradycję siedliskową, jednakże w bardzo zróżnicowanych formach, zachowany pozostał rozłóg pól, układ wodny i nasadzenia drzew przy rowach po zach. stronie wsi.

Nr 56 - zagroda holenderska w typie wzdłużnym usytuowana we płn. części wsi, na terpie, szczytowo, obora o wyższym dachu przemurowana, stodoła rozebrana.
Budynek mieszkalny z 4 ćw. XIXw. drewniany, parterowy, zrębowy z węgłami przesłoniętymi deską imitującą pilaster toskański, szczyt oszalowany pionowo, przed wejściem od płd. drewniany ganek; elewacja szczytowa 3 - osiowa, szczyt 4 osiowy, para okien ujęta ćwierćkolistymi świetlikami, powyżej świetlik półkolisty; elewacja płd. 6 osiowa, z wejściem przesłoniętym drewnianym gankiem na 3 osi od zach. W zach. części podwórza druga stodoła z l.30. XXw.
Nr 55 - zagroda holenderska w typie wzdłużnym usytuowana we płn. części wsi, na terpie, szczytowo, obora przemurowana, stodoła rozebrana.
Budynek mieszkalny z 3 ćw. XIXw. drewniany, parterowy, z niską ścianką kolankową, zrębowy z węgłami przesłoniętymi deską imitującą pilaster toskański, szczyt i ścianka kolankowa oszalowane pionowo, elewacja szczytowa 2 - osiowa, budynek częściowo rozebrany, w bardzo złym stanie.
W obejściu w zach. części wolnostojąca drewniana stodoła, przy wjeździe ryglowo - ceglany spichlerz.
Nr 52 - zagroda holenderska w typie wzdłużnym usytuowana we płn. części wsi, na terpie, szczytowo, stodoła rozebrana.
Budynek mieszkalny wraz z obor o wspólnej kalenicy przedzielonej niską ścianką ogniową wzniesione w l. 30 - tych XX w. w miejscu budynków wcześniejszych, dom powtarza formę budynku drewnianego - ściana szczytowa 3 osiowa, płd - 6 osiowa zwejściem na 3 osi oz dach. przesłonięta obecnie współczesnym, murowanym gankiem; w zach. części obejścia wolnostojąca, stodołą z l. 30. XXw.
Nr 51 - zagroda holenderska w typie wzdłużnym usytuowana we płn. części wsi, na niskim terpie, szczytowo, obora 1, 5 kondygnacjowa wyższa, oddzielona wysoką ścianą ogniową, stodoła rozebrana.
Budynek mieszkalny z 3 ćw. XIXw. drewniany, parterowy z niską ścianką kolankową, na kamiennej podmurówce, zrębowy z węgłami przesłoniętymi deską imitującą pilaster toskański, szczyt w górnej partii oszalowany pionowo, od płd. niewielki podcień (dostawiony później) wsparty na 4 drewnianych słupach, obecnie dołem przesłonięty, więźba dachowa stolcowo - płatwiowa z zastrzałem, dach kryty eternitem, nad oborą dachówką; elewacja szczytowa 4 - osiowa, szczyt na dole 4 osiowy, para okien ujęta wąskimi okienkami, powyżej niewielkie okno, w zwieńczeniu między deskami wiatrowymi rozpięta kratka, elewacja; elewacja płd. 7 osiowa, z 2 osiową wystawką nad podcieniem przed wejściem na 3 osi od zach. budynek o bogatej dekoracji architektonicznej w formie imitacji pilastrów toskańskich na narożniku, trójczęściowego architrawowego gzymsu, obramień okiennych z niskimi, trójkątnymi naczółkami, wycięcia desek oszalowania i obłożenia desek wiatrowych, laubzekinowywej dekoracji szczytu podcienia i wsporników pomiędzy słupami.
W zach. części obejścia stodoła z l.30. XXw., po płd. stronie drewniany spichlerz z ok. 3 ćw. XIXw.
Nr 50 - dom z zagrody holenderskiej w typie wzdłużnym usytuowana we wsch. części wsi, szczytowo, obora spalona, stodoła rozebrana wcześniej; budynek wzniesiony w l. 30 - tych XX w. w miejscu wcześniejszego, ceglany, z ryglowym szczytem i ścianką kolankową. 1,5 kondygnacjowy, pierwotnie z płytkim podcieniem i wystawką od płn. z wysokim, dwuspadowym dachem krytym holenderką; parter przebudowany, obity sidingiem, podcień zamurowany.
W płn. - wsch. części gospodarstwa murowany spichlerz - wozownia z 1920 r., oraz brama wjazdowa zbudowana z masywnych, okrągłych słupów.
Nr 18 - zagroda holenderska niegdyś w typie kątowymżnym usytuowana w płd.. części wsi, kalenicowo, stodoła rozebrana.
Budynek mieszkalny z 2 ćw. XIXw. drewniany, parterowy, omurowany, szczyt oszalowany pionowo; elewacja szczytowa 2 - osiowa, szczyt 3 osiowy, okno ujęte ćwierćkolistymi świetlikami; elewacja boczna 2- osiowa.
Nr 9 - obejście składające się z wolnostojącego budynku mieszkalnego z pocz. XVIII w. oraz ustawionych kątowo budynków gospodarczych - stodoły i oboryz l. 30 - tych XX w. do 1945 r. własność Thila.
Dom murowany, otynkowany, z ryglowymi szczytami, nakryty wysokim dachem naczółkowym z dachówką holenderką. Wnętrze częściowo przebudowane, elewacje zmienione, obecnie elewacja wsch. 2 - osiowa,szczyt dwupoziomowy z parą okien na dole i jednym powyżej, elewacja płd. 7 osiowa z wejściem na 3 osi od zach.
Nr 6 - budynek dawnej gospody usytuowany w płd. części wsi, szczytowo, z 4 ćw. XIXw. drewniany, na kamiennej podmurówce, parterowy, zrębowy z węgłami przesłoniętymi deską imitującą pilaster toskański, szczyt oszalowany pionowo, przed wejściem od płd. drewniany ganek; elewacja szczytowa 5 - osiowa, z wejściem pośrodku, niegdyś przesłoniętym drewnianym gankiem; szczyt dwupoziomowy, w dolnej części 4 osiowy z wejściem na nieistniejący obecnie balkon, powyżej okno, w zwieńczeniu między deskami wiatrowymi a pazurem dekoracja laubzekinowa i kratka; elewacja płd. 7 osiowa, symetryczna z wejściem pośrodku przesłoniętym drewnianym gankiem.