gm. Nowy Dwór Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie

Wieś wzmiankowana w 1255 r., lokowana na prawie chełmińskim przez Wernera von Orseln ok. 1315-1324 r., w 1341 odnowienie lokacji przez Wielkiego Komtura Rudolfa Königa z uposażeniem70,5 włók ziemi i 10 włok lasu oraz 4 włóki parafialne; proboszcz wzmiankowany w 1376 r. Z XIV w. pochodzi parafialny kościół p.w. Św. Elżbiety. W 1707 wybudowany został ośmioboczny kościół ewangelicki, który spłonął w 1826r. Odbudowany w 1827 roku został rozebrany po 1945r. Mennonici z okolic Lubieszewa należeli pierw do flamandzkiej gminy Wielkiej Żuławy w Gdańsku, której wydzieliła się w 1735-40 roku min. część-orłowska. Wkrótce wybudowali dom modlitwy w obecnej miejscowości Stawiec, będącej dawniej częścią Lubieszewa, a nawet utworzono filię w Pordenowie. W 1882 r. gmina Lubieszewska połączyła się z gminą w Ormowskim Polu. W 1776 r. wzmiankowane nazwiska Claassen, Dick, Elias, Ens, Epp, Essau, Fiegeth, Jantzen, Kroecker, Peters, Rigehr, Suckau, Toews, Wieb; Wiens, Wilms;w 1820 r. na 640 mieszkańców 97 było wyznania mennonickiego; petycję z 1868 r. z Lubieszewa podpisali; Nikolaus Bergen, Jacob i Peter Classen, Kliewer, Joann Quiring, Jakob i Joann Wiebe. W 1868 r. wieś posiadała 150 włók ziemi, stało 66 domów, mieszkało 288 katolików, 326 ewangelików i 114 mennonitów. Pośród najbogatszych właścicieli ziemskich wymienienie byli Jakub Claar, Korneliusz Dyck, Herman Friesen.

Układ przestrzenny wsi - owalnica (lub dwuulicówka) w płn. i płd. - zach. części rozproszona, kolonijna. W zwartej części wsi 2 duże gospodarstwa po zach. stronie wsi; w płn. części, po wsch. stronie drogi do Ostaszewa cmentarz ewangelicki (zdewastowany) we wsch., w centrum, po wsch. stronie rozjazdu na Nowy Dwór i Tuja kościół i cmentarz katolicki.

Czytelny układ przestrzenny, rozplanowanie siedlisk, starodrzew, zachowany XIV wieczny kościół parafialny p.w. Św. Elżbiety; kościół ewangelicki rozebrany po 1945 r., cmentarz ewangelicki zdewastowany, w latach 80 - tych na 8 siedliskach zachowana była historyczna zabudowa, stan ten w zasadzie utrzymany do dzisiaj, zachowanych jest ok. 7 drewnianych domów, 2 domy podcieniowe, 9 historycznych domów murowanych z k. XIX i pocz. XXw., dwa praki przydomowe

Nr 29 (d.22) nr 1 - dom podcieniowy wzniesiony na pocz. XIXw. usytuowany w płd. - zach. części wsi, po zach. stronie drogi do Listwa, kalenicowo, na kamiennej podmurówce, zrębowy, z węgłami przesłoniętymi deskami imitującymi pilaster toskański; od wsch. podcień utworzony przez ryglową wystawkę wspartą na 6 toskańskich kolumnach i ryglowych ściankach; szczyty oszalowane pionowo; więźba dachowa stolcowo - płatwiowa; budynek dwutraktowy, z wielką izbą w płd. wsch. narożniku, czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby, dwudzielną sienią oddzielającą rząd pomieszczeń przy ścianie płn., elewacja płd. 3 osiowa, szczyt dwupoziomowy, na dole 3 - osiowy, wyżej jednoosiowy; elewacja wsch. 6 osiowa z wejściem między oknami na 4 osi od wsch. z 2 - osiowym podcieniem na 3-5 osi od wsch.

Nr 21 nr 1 - dom wzniesiony w 1865 (1965)r. usytuowany we wsch. wsi, po płd. stronie ulicy; na kamiennej podmurówce, zrębowy, z węgłami przesłoniętymi deskami, z wysoką ścianką kolankową i szczytami oszalowanymi pionowo; więźba dachowa stolcowo - płatwiowa, dach ceramiczny; z facjatą w połaci wsch. plan dwutraktowy, z szerszym traktem płn, o dwóch dużych pokojach ujmujących pośrodku sień reprezentacyjną; elewacja płd. 3 osiowa, szczyt dwupoziomowy, na dole 4 - osiowy- para okien ujęta wąskimi świetlikami zamkniętymi trójkątnie, w zwieńczeniu podwojona forma świetlika; elewacja wsch. 7 osiowa z płytkim, piętrowym ryzalitem na 3 - 5 osi, z wejściem pośrodku.

Nr 15 - zagroda holenderska w typie kątowym (budynki gospodarcze oddzielone ścianą ogniową, obora zastąpiona nową, stodoła rozebrana) usytuowana na kolonii (Lubieszewo Mleczarnia) na płd. od wsi, po wsch. stronie do drogi kalenicowo
dom podcieniowy wzniesiony ok. 4 ćw. XIX w. na kamiennej podmurówce, zrębowy, z węgłami przesłoniętymi deskami, z wysoką ścianką kolankową i szczytami oszalowanymi pionowo; od zach. ryglowa wystawka oszalowana w szczycie, wsparta na 4 słupach z zabudowanym podcieniem; więźba dachowa stolcowo - płatwiowa, dach ceramiczny; elewacja płn. 3 osiowa, szczyt dwupoziomowy, na dole 4 - osiowy- para okien ujęta wąskimi świetlikami zamkniętymi trójkątnie, w zwieńczeniu podwojona forma świetlika; elewacja zach. 7 osiowa, z 3 - osiową wystawką i podcieniem na 3 - 5 osi, w ściance kolankowej pary okienek na osi okien parteru , w szczycie dekoracja laubzekinowa. W obejściu zachowany drewniany spichlerz.

Nr 37 - dom podcieniowy z 1745 r. (przed 1945 r. własność rodziny Quiring)z zagrody holenderskiej (budynki gospodarcze zastąpione nowymi po 1945 r.) usytuowany na kolonii w płd. części wsi, na kamiennej podmurówce, zrębowy, z węgłami przesłoniętymi deskami od zach. głęboki ryglowy podcień, oszalowany w szczycie, wsparty na 6 drewnianych słupach, szczyty oszalowane pionowo; więźba dachowa stolcowo - płatwiowa, plan dwutraktowy, z szerszym traktem zach., wielką izbą w płd.-zach. narożniku, czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby, dwudzielną sienią w formie litery L oddzielającą rząd pomieszczeń od strony płn.; dach ceramiczny; elewacja zach. 6 osiowa, z wejściem pomiędzy dwoma oknami na 4 osi od płd. osłoniętym masywnym podcieniem; elewacja szczytowa 3 osiowa.

Na cmentarzu przykościelnym znajdują się kamień nagrobny z 1761 r. z nazwiskiem Cornels (?).