gm. Nowy Dwór Gdański, pow. nowodworski, woj. pomorskie

Wieś lokowana na prawie chełmińskim przez wielkiego mistrza Henryka Tusemera w 1349 r., wies liczya wówczas 48 włók, ok. 1550 sprowadzeni zostali tu osadnicy holenderscy wydzielona została z gruntów Orłowa wieś Ormowskie Pole, przy Orłowie pozostało 18 włók. W 1727 r. mieszkało tu 12 mennonitów,w 1772 - 13; w 1776 r. wzmiankowane nazwiska Dick, Fast, Haman, Lepp, Neufeld, Penner, Quiring, Reimer, Rigehr, Schultz, Suckau, Thiessen, Wieb; w 1820 r. na 145 mieszkanców 84 było wyznania mennonickiego; petycję z 1868 r. z Orłowa podpisali Aaron Claasen, kupiec J. Ran, Abraham Unger

Układ przestrzenny wsi -częściowo ulicówka w osi płn. - płd. na drodze z Lubieszewa do Nowego Dworu, częściowo kolonijna na terpach

Krajobraz kulturowy wsi w stanie zaniku, zatarty układ przestrzenny, historyczną zabudowę stanowią obecnie gotycki kościół p.w. Św. Jakuba, ok. 5-6 drewnianych domów z XIXw., dwie zagrody holenderskie, kilka murowanych budynków z pocz. XXw.; droga do Lubieszewa i wewnątrz wsi brukowane, z obsadą starodrzewu lipowego, przy domach zachowany starodrzew, cmentarz wokół kościoła całkowicie pozbawiony nagrobków, , czytelny rozłóg pól i siec kanałów melioracyjnych

Nr 1 - dom podcieniowy Corneliusa Janssona wzniesiony w 1802 r. przez Petera Loevena usytuowany na kolonii w płd. części wsi, na kamiennej podmurówce, zrębowy, z węgłami przesłoniętymi deskami od płd. głęboki ryglowy podcień wsparty na 8 kolumnach (4 w rzędzie czołowym) trawestujących porządek joński, od płn. niewielki ganek wsparty na 4 drewnianych słupach, szczyty oszalowane pionowo; więźba dachowa stolcowo - płatwiowa zabudowana w dolnej części, dach ceramiczny; plan dwutraktowy, o szerokim trakcie wsch., z wielką izbą w płd. - wsch. narożniku, czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby, z rozdzielnymi sieniami - prostokątna podcieniową oraz zbliżoną do odwróconej litery Z gospodarczą, z zabudowanymi schodami w jej płn. - wsch. narożniku; elewacja płd. 7 osiowa, z wejściem pomiędzy dwoma oknami na 4 osi osłoniętym dwuosiowym podcieniem; zachowana bogata dekoracja głowic kolumn, wyciętych ostatków belek, portalu wejścia głównego, zachowane drzwi wejściowe i wewnętrzne, szafy ścienne; obiekt w trakcie remontu.
Nr 2 - dom podcieniowy wzniesiony w 1802 r. przez Petera Loevena dla Corneliusa Froese usytuowany na kolonii w płd. części wsi, po zach. stronie szosy, oddalony ok. 100 m, kalenicowo, na ceglanej podmurówce, drewniany, zrębowy, o narożnikach przesłoniętych deskami imitującymi pilaster toskański, z oszalowanymi pionowo szczytami; od wsch. ryglowa wystawka wsparta na 4 czołowych i 6 bocznych stylizowanych kolumnach jońskich; plan dwutraktowy, o zbliżonych wielkością traktach, z wielką izbą w płd. - wsch. narożniku, czarną kuchnią pośrodku, rozdzielnymi sieniami - prostokątną podcieniową i w formie litery L gospodarczą odgradzającymi pokój letni i pomieszczenia gospodarcze w płn. części domu. Budynek o bardzo bogatym detalu architektonicznym -dekoracja podcienia kolumny, gzymsy, stolarka drzwiowa, naszczytniki, wewnątrz zachowane szafy ścienne.
W obejściu drewniany spichlerz - wozownia.
Nr 17 (27) - budynek mieszkalny z zagrody holenderskiej (budynki gospodarcze cęsciowo rozebrane) wzniesiony w 3 ćw. XIXw. przebudowany w 1910 r. usytuowany w płd. części wsi, po zach. stronie szczytowo, drewniany, parterowy z niską ścianką kolankową, na kamiennej podmurówce, zrębowy z węgłami przesłoniętymi deską imitującą pilaster toskański, szczyt oszalowany pionowo, od płd. niewielka ryglowa wystawka wsparta na 4 słupach, obecnie z zabudowanym podcieniem, więźba dachowa stolcowo - płatwiowa z zastrzałem, dach kryty eternitem; plan dwutraktowy, z wielką izba w płd. - wsch. narożniku, czarną kuchnią pośrodku, o dwóch sieniach oddzielających gospodarczą część zachodnią; elewacja szczytowa 4 - osiowa, szczyt na dole 4 osiowy, para okien ujęta wąskimi okienkami zamkniętymi odcinkowo, powyżej zdwojona forma bocznych okienek, w zwieńczeniu między deskami wiatrowymi rozpięta dekoracja laubzekinowa, elewacja płd. 7 osiowa, z 2 osiową wystawką nad podcieniem przed wejściem na 3 - 5 osi od zach. W obejściu zachowany drewniany spichlerz.
Nr 12 (19) - budynek mieszkalny z zagrody holenderskiej (budynki gospodarcze rozebrane) usytuowany w środkowej części wsi, po zach. stronie do drogi kalenicowo wzniesiony ok. poł. XIX w. na ceglanej podmurówce, drewniany, zrębowy o węgłach przesłoniętych deską imitującą pilaster toskański; szczyt oszalowany pionowo, dach kryty dachówką holenderką; elewacja szczytowa 3 - osiowa, szczyt dwupoziomowy, na dole 4 - osiowy - para szerszych okien ujęta dwoma mniejszymi, wyżej przeszklony, zamknięty odcinkowo prostokątny świetlik; elewacja wsch. 4 osiowa, z wejściem na osi płn. zachowane dekoracyjne elementy budynku, profilowany, wysunięty, wsparty na zaciosanych belkach oczep, płycinowo - ramowe okiennice, dwuskrzydłowe drzwi wejściowe.
Nr 28 budynek mieszkalny z zagrody holenderskiej w typie wzdłużnym (budynki gospodarcze rozebrane) usytuowany na kolonii płd. - zach. wzniesiony ok. 1890 r. na ceglanej podmurówce, drewniany, zrębowy o węgłach przesłoniętych deską imitującą pilaster toskański; szczyt i ścianka kolankowa oszalowany pionowo, wieżba dachowa stolcowo - płatwiowa z zastrzałem; dach kryty dachówką holenderką; plan o zbliżonych traktach, z wielką izbą w płd. - zach. narożniku, czarną kuchnią pośrodku oraz dwudzielną sienią w formie litery L; elewacja szczytowa 3 - osiowa, szczyt dwupoziomowy, na dole 4 - osiowy - para szerszych okien ujęta dwoma świetlikami zamkniętymi trójkątnie, powyżej podwójny świetlik; elewacja frontowa 6 osiowa, z wejściem na 3 osi od płn.
Nr 30/31 budynek mieszkalny z zagrody holenderskiej w typie wzdłużnym (budynki gospodarcze rozebrane) usytuowany na kolonii płd. - zach. wzniesiony ok. 1890 r. na ceglanej podmurówce, drewniany, zrębowy o węgłach przesłoniętych deską imitującą pilaster toskański; szczyt i ścianka kolankowa oszalowany pionowo, wieżba dachowa stolcowo - płatwiowa z zastrzałem; dach kryty dachówką holenderką; plan o zbliżonych traktach, z wielką izbą w płd. - zach. narożniku, czarną kuchnią pośrodku oraz sienią przelotową w formie litery L połączoną otwartym korytarzem z oborą; elewacja szczytowa 3 - osiowa, szczyt dwupoziomowy, na dole 4 - osiowy - para szerszych okien ujęta dwoma ćwierćkolistymi świetlikami, powyżej świetlik półkolisty; elewacja frontowa 6 osiowa, z wejściem na 3 osi od płn.
Nr 33 - dom podcieniowy Jakuba Schulte wzniesiony w 1798 r. przez Gerhardta Hildebranta zblokowany w zagrodzie holenderskiej (budynki gospodarcze wymienione), spalony w 1957 r., odbudowany na pocz. l. 60 - tych; oddzielony wysoką ścianą ogniową, usytuowany na kolonii w płd. części wsi, zrębowy, z węgłami przesłoniętymi deskami od zach. głęboki ryglowy podcień wsparty na 6 słupach i ściankach ryglowych, szczyt domu i wystawki oszalowane pionowo; plan dwutraktowy, o szerokim trakcie wsch., z wtórnie przedzieloną wielką izbą w płd. - wsch. narożniku, czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby, z sienią zbliżoną do litery Z, mieszczącą schody do piwnicy i na poddasze przy drzwiach podwórzowych; elewacja wsch. 6 osiowa, z wejściem pomiędzy dwoma oknami na 3 osi z dwuokienną wystawką nad 6 - słupowym podcieniem.
Nr 37/38 budynek mieszkalny z zagrody holenderskiej w typie wzdłużnym(budynki gospodarcze częściowo rozebrane) usytuowany na płd. - zach. kolonii, wzniesiony w k. XVIII w. na ceglanej podmurówce, drewniany, zrębowy o węgłach przesłoniętych deską imitującą pilaster toskański; szczyt oszalowany pionowo, dach kryty dachówką holenderką, z podcieniem połaciowym od zach.; plan dwutraktowy, o zbliżonej szerokości traktów, z wielką więźbą w płd. - wsch. narożniku oraz rozdzielnymi sieniami - prostokątną reprezentacyjną i w gospodarczą połączoną tunelem z oborą; elewacja szczytowa 3 - osiowa, szczyt dwupoziomowy, na dole 3 - osiowy, wyżej 1 okno; elewacja frontowa 6 - osiowa; w obejściu drewniany spichlerz.
Na cmentarzu przykościelnym znajdują się połamane resztki nagrobków mennonickich, m.in. Joanna Fasta,