gm. Markusy, pow. elbląski, woj. warmińsko - mazurskie

Do XVI w. w wyniku cofnięcia się linii brzegowej jeziora tworzył się w tym rejonie obszar bagienny, a następnie las grądowy, który zaczęto karczować po 1558 roku. Na terenie karczowiska ok. 1590 roku osadzono Holendrów. Rachowo jako wieś odnotowano w 1609 roku. W 1820 r. wieś liczyła 292 mieszkańców, w tym 73 mennonitów. w 1776 r. wzmiankowane były nazwiska mennonitów: Dircksen, Engbrecht, Froese, Fraetz, Kaettler, Kleewer, Kneihoff, Martens, Penner, Quiring, Unger. Petycję z 1868 r. z Rachowa podpisali Heinrich Engebrecht, Cornelius i Johann Froese, Heinrich i Jacob Harms,dwaj Corneliusi Horn, Ditrich i Jacob Jantzen, Cornelius Martens, Jacob Pauls, Jacob i Joann Philipsen, Franz i dwaj Piotrowie Plenert, Peter Penner; w 1885 r. wieś liczyla 45 włók, 56 domów oraz 355 mieszkańców, w tym 68 mennonitów.

Układ przestrzenny wsi - rzędówka bagienna wykształcił się w czasie zakładania osadnictwa, tworzą go dwie równoległe groble w osi płn. - płd. przecięte prostopadłą groblą po której biegnie droga z Kępniewa w kierunku Wiśniewa. Przy wale układ przestrzenny zmienia się w charakterystyczną ulicówkę przywałową.

Krajobraz kulturowy wsi: Zachowany układ rowów melioracyjnych i polderów, obsada rów melioracyjnych, szczątkowo zachowana obsada dróg i zieleń przydomowa; czytelne terpy i kilka gospodarstw, w większości budynki gospodarcze rozebrane lub zastąpione nową zabudową, przy rzece, w płd. Wsch. Krańcu wsi fundamenty odwadniającego wiatraka, następnie przepompowni

Nr 1 - dom z zagrody holenderskiej w typie wzdłużnym wzniesiony w k. XVIII w., usytuowany w płn. części wsi przy wale rzeki Balewki, ok. 100 na wsch. od drogi Rachowo - Markusy dna ceglanej podmurówce, drewniany, zrębowy otynkowany, z oszalowanym szczytem, krokwiowo - jętkową więźbą dachową, krytą trzciną; plan budynku zbliżony do kwadratu, z wielką izbą w płd. - wsch. narożniku, czarną kuchnią pomiędzy traktami przesunięta w stronę węższego traktu, z wąską sienią zbliżona do litery C; elewacja szczytowa 2 - osiowa
Nr 2 - zagroda holenderska w typie wzdłużnym usytuowana w płn.części wsi, po zach. stronie drogi, szczytowo, o równej kalenicy dachy z częścią gospodarczą; dom drewniany, otynkowany, z oszalowanym szczytem, i niewielką drewnianą wystawką od płd. wspartą na 2 słupach, obecnie z zamurowanym podcieniem; więźba dachowa stolcowo - płatwiowa, dach kryty eternitem; plan o szerszym trakcie płd., z wielką izbą w płd. - wsch. narożniku, przebudowany w części zach. elewacja wsch. 2 osiowa, szczyt 3 osiowy, okno ujęte ćwierćkolistymi świetlikami, z półkolistym świetlikiem powyżej; elewacja płd.5 - osiowa, z wejściem na 3 osi przesłoniętym płytkim, niewielkim, zamurowanym obecnie podcieniem.
Nr 22 - dom z zagrody holenderskiej w typie wzdłużnym usytuowana w płd.. części wsi, po wsch. stronie drogi, szczytowo; wzniesiony w 1-2 ćw. XIXw. na ceglanej podmurówce, drewniany, zrębowy otynkowany, ze szczytem oszalowanym pionowo, z krokwiowo - jętkową więźbą dachową, dach kryty dachówką holenderką; plan dwutraktowy o zbliżonych szerokościach traktów, z czarną kuchnią pośrodku i z wielką izbą w płd. - zach. narożniku; elewacja szczytowa 2 - osiowa, w szczycie jedno okno; elewacja płd. przebudowana, 3 - osiowa.
Nr 24 - dom drewniany, zrębowy z bogatą dekoracją szczytów, drewnianym gankiem powstał w miejscu tradycyjnej lokalizacji domu mieszkalnego, zbudowany został w dwóch etapach - ok. pocz. XIX wieku a następnie w k. XIX w. lub na pocz. XX wieku podwyższony został o ściankę kolankową, wybudowano facjatkę, zawieszono laubzekinową dekorację oraz dostawiono ganek; Przyległe budynki tworzyły zagrodę w typie wzdłużnym z budynkami obory i stodoły. Budynki gospodarcze zostały w latach 80-tych XX w. zastąpione przez nowe, zachowujące jednakże dawny układ. Budynek mieszkalny wzniesiony został w charakterystycznym regionalnym stylu widocznym w typowym układzie wnętrza, z dekoracją laubzekinową typową dla końca XIX wieku z motywem wici roślinnej i pajęczyny. Zachowane oryginalne drzwi z zamkami skrzynkowymi i kutymi zawiasami. Szyldziki zamków skrzynkowych wykazują cechy dekoracji z pocz. XIX w. Budynek przebudowany.

Cmentarz usytuowany na kwadratowej parceli po płn. stronie drogi Wiśniewo - Kępniewo, silnie zdewastowany, pozbawiony praktycznie historycznej zieleni, zachowane szczątkowo betonowe tumby i pojedyncze wsporniku na tablice w formie pni drzew.